Εξερευνώντας την ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΠΑΡΑΚΑΜΨΗ ως μηχανισμό επιβίωσης

Τι είναι η πνευματική παράκαμψη;

• Πρόκειται για τη διαδικασία αποφυγής, απόρριψης ή παράβλεψης ψυχολογικών δυσκολιών ή τραύματος (του εαυτού ή των άλλων) με εστίαση μόνο στην πνευματική διάσταση.

• Μια τάση αποφυγής ή υπέρβασης των βασικών ανθρώπινων αναγκών και συναισθημάτων.

• Η χρήση πνευματικών πρακτικών για τη δημιουργία μιας νέας «πνευματικής» ταυτότητας.

Πώς λειτουργεί βοηθητικά;

• Βοηθά όταν δεν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε ή να δουλέψουμε με τα συναισθήματά μας ή τα συναισθήματα των άλλων.

• Μπορεί να είναι ένας τρόπος να απλοποιήσουμε ή να παραδοθούμε σε καταστάσεις, καλλιεργώντας την πεποίθηση ότι μια θρησκεία, ο θεός, το σύμπαν ή ένας γκουρού καθοδηγεί τη ζωή μας.

• Μας δίνει τη δυνατότητα να διαχειριστούμε έντονα συναισθήματα ντροπής.

• Είναι ένας τρόπος αντιμετώπισης της ζωής που βασίζεται στο ότι μας «δίνει ελπίδα» και μας επιτρέπει να επιβιώσουμε σε ορισμένες περιπτώσεις.

Εντοπίζοντας τα σημάδια

• Το να ανήκεις σε μια ισχυρή κοινότητα που ενθαρρύνει τον διαχωρισμό από εκείνους που αμφισβητούν ή προκαλούν το σύστημα πεποιθήσεών της.

• Εστίαση στην εξερεύνηση «από πάνω προς τα κάτω» (γνωστική) και στο «το μυαλό πάνω από την ύλη».

• Υπερτονισμένη αποκοπή και συναισθηματικό πάγωμα με υπερβολική έμφαση στο θετικό.

• Η θεώρηση ορισμένων αναγκών ή συμπεριφορών ως "αμαρτία" ή ανθρώπινη αδυναμία.

Πώς να ανταποκριθείς με ενσυναίσθηση

• Αποδοχή της ίδιας της εμπειρίας ζωής του ατόμου στα πλαίσια της πνευματικότητας.

• Εισάγοντας σταδιακά την οπτική των «μερών του εαυτού». Πχ: «Δηλαδή ένα μέρος του εαυτού σου φοβάται να ανοίξει την πόρτα στον θυμό;»

• Μια προσέγγιση από «κάτω προς τα πάνω» με προσεκτική εστίαση στις αισθήσεις του σώματος ως ένα μονοπάτι για συναισθήματα όπως ο φόβος και η ντροπή.

Πώς διακρίνεται η πνευματική παράκαμψη από τον ναρκισσισμό

Παρ’ όλο που ο ναρκισσισμός είναι μια διαταραχή προσωπικότητας και η πνευματική παράκαμψη είναι πράξη ή συμπεριφορά, τα δύο έχουν κάποια όμοια χαρακτηριστικά. Χαρακτηριστικά του ναρκισσισμού όπως είναι η αίσθηση υπεροχής, δεν υπάρχουν απαραίτητα στην πνευματική παράκαμψη.

Επίσης η Π.Π. συνδέεται εξ ορισμού με πνευματικές πεποιθήσεις, θρησκείες ή λατρείες. Το πιο κοινό ίσως χαρακτηριστικό των δύο είναι η πιθανή χρήση gaslighting, που αποτελεί μέθοδο ψυχολογικής χειραγώγησης του άλλου, μέσω δημιουργίας αμφιβολιών.

Πηγές:

Pargament, K. The psychology of religion and coping: Theory, Research, Practice (New York: Guilford press, 1997)

Wellwood, J. Toward a psychology of awakening (Bostom; Shambhala publications, 1984)

______________________________________________________

Στον πυρήνα της, η πνευματική παράκαμψη είναι ένας τρόπος επιβίωσης. Είναι επίσης η σκοτεινή πλευρά της πνευματικότητας ή της θρησκείας.

Πρόκειται για ένα μαθημένο μηχανισμό. Ακριβώς όπως η άρνηση και η καταπίεση συναισθημάτων, τον μαθαίνουμε από άλλους.

Είμαστε ιδιαίτερα δεκτικοί στην υιοθέτησή του όταν είμαστε περισσότερο ευάλωτοι.

Ακόμα κι εκείνοι που τον διδάσκουν ή επωφελούνται από αυτόν, τον χρησιμοποιούν ακριβώς με τον ίδιο τρόπο, ως μέσο για να τα «βγάζουν πέρα». Αυτό φυσικά δεν αναιρεί τη βλάβη που μπορεί να προκαλέσουν.

Όταν εργάζεσαι ως θεραπευτής από το πρίσμα του τραύματος είναι εύκολο να αναγνωρίσεις την πιθανή βλάβη. Επίσης η Π.Π. αντιβαίνει συχνά τις προσωπικές αξίες αυτό-αποδοχής και ειλικρίνειας του εκάστοτε θεραπευτή.

Θεραπευτές που δεσμεύονται επίσης να διευκολύνουν μια αίσθηση του εαυτού που να έχει νόημα για ένα άτομο εκτιμώντας ωστόσο την ποικιλία της ανθρώπινης εμπειρίας, είναι σημαντικό να προσπαθήσουν να καταλάβουν πράγματα που μπορεί να προκαλούν τους ίδιους και να τα αντιμετωπίσουν με ενσυναίσθηση ακόμα και στα άκρα της comfort-zone τους.

Στην κουλτούρα μας έχουμε μικρή ανοχή στον ανθρώπινο πόνο και διδάσκεται όλο και περισσότερο ότι θα πρέπει να παρακάμπτεται.

Η Π.Π. είναι απλώς προϊόν της κοινωνίας στην οποία ζούμε. Η ενσυναίσθηση είναι το αντίδοτο.