Ψυχική υγεία

Τι σημαίνει “καλή ψυχική υγεία”; Όλοι είμαστε περισσότερο ή λιγότερο πνευματικά υγιείς κι αυτό συνήθως ποικίλλει στη ζωή μας, ειδικά όταν αντιμετωπίζουμε δύσκολα γεγονότα, αλλαγές και ούτω καθεξής. Είτε το ονομάζουμε ψυχολογική ευημερία, ευτυχία, ικανοποίηση ή θετική νοοτροπία, οι όροι αυτοί σχετίζονται με την καλή ψυχική υγεία.

Όσον αφορά τη σωματική μας υγεία, είναι μέρος της καθημερινότητάς μας να θέλουμε να νιώθουμε σωματικά ενεργοί, δυνατοί, ισορροπημένοι στο βάρος μας, να τρώμε υγιεινά, να είμαστε ευλύγιστοι και ανθεκτικοί και να μην είμαστε επιρρεπείς σε διάφορες παθήσεις. Σίγουρα παραπονιόμαστε για τα προβλήματά μας και λέμε για όλα όσα θα έπρεπε να κάνουμε για να βελτιώσουμε την κατάσταση. Επίσης ξέρουμε ότι δεν είναι εύκολο να παραμείνουμε σωματικά υγιής αν δεν εξασκούμαστε ειδικά αν αντιμετωπίσαμε θέματα υγείας. Γνωρίζουμε επίσης πως αν φτάσουμε στην κορυφή της φυσικής μας κατάστασης, δε θα μπορέσουμε να τη διατηρήσουμε για το υπόλοιπο της ζωής μας, αν δε φροντίσουμε γι'αυτό.

Οι έρευνες μας λένε ότι η καλή ψυχική υγεία είναι ακόμα πιο ευεργετική από την καλή σωματική υγεία. Μια θετική ψυχική προοπτική αυξάνει το ρυθμό και την ταχύτητα ανάκαμψης από σοβαρή, ακόμα και απειλητική για τη ζωή, ασθένεια. Η ψυχολογική ανθεκτικότητα και ευεξία δίνει στους ανθρώπους τη δύναμη να μετατρέψουν τα προβλήματα σε προκλήσεις και τελικά σε θριάμβους.

Ωστόσο, κάθε φορά που ερωτάται κάποιος ποιες λέξεις του έρχονται στο μυαλό σχετικά με τον όρο “ψυχική υγεία” οι απαντήσεις αφορούν την κακή ψυχική υγεία! Σα να έχουν αλλοιωθεί οι έννοιες και να εστιάζουμε μονάχα στο πρόβλημα.

Εν τω μεταξύ, βιώνουμε μια επιδημία κακής ψυχικής υγείας. Περίπου 1 στους 4 βιώνουν κάποια μορφή κάποιου κοινού προβλήματος ψυχικής υγείας, όπως κατάθλιψη, άγχος και διάφορα συμπτώματα που σχετίζονται με αυτό. Οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας από την πλευρά τους, υποστηρίζουν μόνο το 1% του πληθυσμού, τα οποία αντιμετωπίζουν πολύ πιο σοβαρά προβλήματα ψυχικής υγείας, ενώ οι θεραπείες που προσφέρονται στον ιδιωτικό τομέα συχνά δεν είναι σωστά κατευθυνόμενες και αλληλορυθμιζόμενες. Μια πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι η πλειοψηφία των περιπτώσεων μακροχρόνιας απουσίας από τη δουλειά οφείλεται σε καταστάσεις που σχετίζονται με το άγχος.

Το πρόβλημα με την εστίαση στα προβλήματα και στον πόνο, είναι ότι μας έχουν κάνει ειδικούς σ'αυτά. Αναζητούμε θεραπείες για να διορθώσουμε το πρόβλημα, αντί να επικεντρωθούμε σ'αυτό που θα μας προσφέρει καλή ψυχική υγεία. Γνωρίζουμε ότι η σωματική υγεία είναι πολυδιάστατη – λίγοι γνωρίζουν πώς η άντληση σιδήρου από τις τροφές συμβάλει στην κατασκευή των μυών, αλλά όλοι ξέρουν ότι η κατανάλωσή του συμβάλει στη συνολική σωματική υγεία.

Ποια είναι τα βασικά στοιχεία της καλής ψυχικής υγείας;

Σύνδεση

Η ύπαρξη θετικών στενών σχέσεων είναι σημαντική για την καλή ψυχική μας υγεία, καθώς και η ποικιλία των συναναστροφών μας μέσα από ένα δίκτυο φίλων, γνωστών και συναδέλφων. Η προσφορά στους άλλους είναι άλλη μια πτυχή της σύνδεσης, η οποία βελτιώνει την αίσθηση της αυτοεκτίμησης και της ευημερίας μας.

Πρόκληση

Πρόκληση σημαίνει μάθηση και ανάπτυξη. Για τα παιδιά, η καθημερινότητα φέρνει νέες προκλήσεις, όμως ως ενήλικες συχνά όλο και περισσότερο φοβόμαστε την αλλαγή και είμαστε απρόθυμοι να μάθουμε καινούρια πράγματα ή να αντιμετωπίσουμε άγνωστες καταστάσεις. Έτσι η επέκταση της “comfort zone” μας, ακόμα και με μικρούς τρόπους αν αισθανόμαστε ιδιαίτερα ευάλωτοι, θα μας βοηθήσει να αναπτύξουμε την αυτοπεποίθησή μας και να αποκτήσουμε μια αίσθηση προσωπικής επιτυχίας.

Ψυχραιμία

Η ψυχραιμία συνεπάγεται την αίσθηση ισορροπίας και την ικανότητα να αποστασιοποιούμαστε από τις σκέψεις και τα συναισθήματά μας. Σημαίνει την ικανότητά μας να ανταποκριθούμε, παρά να αντιδράσουμε. Αυτό θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως αίσθηση πνευματικής σύνδεσης, η οποία μπορεί να έρθει μέσω συγκεκριμένης πεποίθησης, πίστης, ή μέσω της σχέσης μας με τη φύση. Ένας ψυχικά υγιής άνθρωπος αισθάνεται μια εσωτερική δύναμη πνεύματος και βρίσκει τρόπους για να υποστηρίξει αυτό το αίσθημα.

Χαρακτήρας

Ο χαρακτήρας σχετίζεται με τον τρόπο με τον οποίο ερμηνεύουμε τις εμπειρίες μας και τον τρόπο που ανταποκρινόμαστε σε αυτές. Ο καθένας μας έχει τη δική του προσωπική ιστορία, ή ιστορίες, τις οποίες μπορεί να λέμε ή όχι στους άλλους. Μπορεί να βλέπουμε τον εαυτό μας σαν ήρωα, σαν θύμα ή σαν “κακό” άνθρωπο, και σε όποια πλευρά κι αν στεκόμαστε αυτό να επιδρά γενικά στην ψυχική μας υγεία. Κάποιος που έχει βιώσει ένα σοβαρό τραύμα στη ζωή του, μπορεί να αντιμετωπίζει μεγάλη δυσκολία στο να το συνδέσει με την υπόλοιπη ζωή του, και να αισθάνεται κυριολεκτικά κατακερματισμένος. Η καλή ψυχική υγεία σημαίνει να έχουμε έντονη αίσθηση προσωπικών αξιών, συναίσθηση των δυνάμεων, δεξιοτήτων και πόρων καθώς και προσωπικές ιστορίες όπου έχουμε μάθει από λάθη, αλλά και ιστορίες επιβίωσης, επιτυχίας και εκτίμησης.

Δημιουργικότητα

Η δημιουργικότητα αντιπροσωπεύει τη διασκεδαστική και παιδική πτυχή της ψυχικής μας υγείας. Ως παιδιά είμαστε εκ φύσεως δημιουργικοί και παίζουμε. Μεγαλώνοντας, η δημιουργικότητα και παιχνιδιάρικη διάθεσή μας αποθαρρύνεται ή υποβαθμίζεται, πράγμα που μπορεί να προκαλέσει μεγάλη απογοήτευση, μειώνοντας την ικανότητα του εγκεφάλου μας να λειτουργεί όσο καλά θα μπορούσε. Η εξερεύνηση δημιουργικών δραστηριοτήτων έχει διαπιστωθεί ότι έχει ισχυρό θεραπευτικό αποτέλεσμα και συχνά η καλή ψυχική υγεία εξαρτάται εν μέρει από τις ευκαιρίες που φέρνουν χαρά, διασκέδαση και δημιουργικότητα στη ζωή μας.

Αυτά τα 5 στοιχεία προσφέρουν ένα πλαίσιο, εντός του οποίου μπορούμε να αναλογιστούμε την ψυχική μας υγεία όπως θα κάναμε για τη σωματική. Και μπορεί να είναι πολύ δύσκολο να είμαστε υπόδειγμα σωματικής υγείας, αλλά δε χρειάζεται να είμαστε τέλειοι. Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και με την ψυχική μας υγεία, η οποία είναι ένα έργο σε εξέλιξη και πάντα θα είναι.

Στα χρόνια που πέρασαν, πολλοί άνθρωποι με σωματικές ασθένειες αντιμετωπίζονταν σκληρά εξαιτίας της άγνοιας και της ντροπής. Ενώ μέχρι πρόσφατα οι άνθρωποι φοβούνταν να ξεστομίσουν τη λέξη “καρκίνος”. Σήμερα η κακή ψυχική υγεία είναι ο “ελέφαντας στο δωμάτιο”, στην οποία πρέπει να εστιάσουμε την προσοχή μας, να λειτουργήσουμε με κοινή λογική και να αρχίσουμε να συζητάμε με γόνιμο τρόπο για το θέμα αυτό.

Πώς οι στίχοι της μουσικής που ακούμε επηρεάζουν τον εγκέφαλο;

Aν κάποιος μας ρωτήσει “γιατί ακούς αυτό το τραγούδι;” μια πιθανή απάντηση μπορεί να είναι “γιατί με κάνει αισιόδοξο, μου δίνει ενέργεια και δύναμη να συνεχίσω”. Από μια τέτοια απάντηση λοιπόν, προκύπτει το ερώτημα Πώς οι στίχοι της μουσικής διαμορφώνουν τον εγκέφαλο για την πρόσληψη και ερμηνεία των πληροφοριών;

έχουν διεξαχθεί εκατοντάδες μελέτες, οι οποίες αποδεικνύουν ότι οι στίχοι έχουν πολύ έντονη επιρροή στον τρόπο σκέψης, στη συμπεριφορά, στη διάθεση και πολλά από αυτά συμβαίνουν χωρίς συνειδητή επίγνωση. Τα αγαπημένα τραγούδια τα ακούμε ξανά και ξανά για εκατοντάδες φορές, γι'αυτό κι έχει νόημα να υποθέσουμε ότι οι στίχοι των τραγουδιών μπορεί να έχουν βαθιές επιπτώσεις στην αντίληψη του ακροατή για τον κόσμο, τους άλλους ανθρώπους και τα συναισθήματα που βιώνουν καθώς και την ένταση των συναισθημάτων τους.

Οι επιστήμονες πλέον συμφωνούν ότι το μεγαλύτερο μέρος των γνωστικών λειτουργιών συμβαίνουν έξω από το συνειδητό πεδίο σε ποσοστό μάλιστα 90-95%! Το μεγαλύτερο μέρος αυτής της μη διαφανούς δραστηριότητας είναι αυτόματο και συναισθηματικό και συμβαίνει χωρίς να το συνειδητοποιούμε.

Παρά την έλλειψη συναίσθησης, η υποσυνείδητη δραστηριότητα έχει τεράστιο αντίκτυπο στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο μέσω των αισθήσεων, των καθημερινών συμπεριφορών, των συναισθημάτων που βιώνουμε, αλλά και την ικανοποίηση που παίρνουμε από τη ζωή μας. Συγκεκριμένα έχουν γίνει πολλές έρευνες βασισμένες σε ένα φαινόμενο γνωστό ως priming. To priming συντελείται με την έκθεση του ατόμου σε συγκεκριμένα ερεθίσματα, όπως λέξεις, στίχους, περιβάλλοντα που ενεργοποιούν τον εγκέφαλό τους. Παρατηρήθηκε λοιπόν, ότι μόλις ενεργοποιηθεί το εν λόγω ερέθισμα, το άτομο τείνει να ενεργεί με τρόπους σύμφωνους με το ερέθισμα αυτό, χωρίς να συνειδητοποιεί το λόγο για τον οποίο συμπεριφέρεται κατά τον τρόπο αυτόν. Το priming έχει αποδειχθεί ότι επηρεάζει τη συμπεριφορά με δραματικό τρόπο. Φανταστείτε λοιπόν το εαυτό σας να παίρνει μέρος στο παρακάτω πείραμα:

Ένας ερευνητής σας δίνει μερικές μπερδεμένες λέξεις και σας λέει να πάτε να τον βρείτε όταν θα έχετε καταφέρει να σχηματίσετε μια πρόταση που βγάζει νόημα. Υπάρχει μία λέξη την οποία μπορείτε να μη χρησιμοποιήσετε. Οι λέξεις είναι: τον, διακόπτουν, ενοχλούν, συνήθως, αυτοί. Το πιθανό αποτέλεσμα στο οποίο μπορείτε να καταλήξετε θα μοιάζει με το “αυτοί συνήθως τον διακόπτουν” ή “αυτοί συνήθως τον ενοχλούν”. Έχοντας ολοκληρώσει αυτό που σας ζητήθηκε, να ξεμπερδέψετε δηλαδή τις λέξεις και να τις κάνετε πρόταση, πηγαίνετε να βρείτε τον ερευνητή, ο οποίος βρίσκεται στη μέση μιας συζήτησης με κάποιον άγνωστο και δε σας δίνει καμιά σημασία. Τι κάνετε;

Τα πειράματα αυτά λοιπόν έδειξαν ότι τα άτομα που είχαν να σχηματίσουν προτάσεις με λέξεις με “αγενές” περιεχόμενο, διέκοπταν τον ερευνητή λέγοντας “τέλειωσα, τώρα τι κάνω;”. Αντίθετα, αυτοί που είχαν πιο “ευγενικές” λέξεις, ήταν σε θέση να περιμένουν μέχρι και 10 λεπτά ώστε να τελειώσει ο ερευνητής τη συζήτηση που είχε, χωρίς να έχουν ιδέα τι τους έκανε τόσο υπομονετικούς.

Και περνάμε στη μουσική: Μια έρευνα του κρατικού πανεπιστημίου του Κάνσας διαπίστωσε ότι όταν οι άνθρωποι εκτίθενται σε στίχους πατριωτικών τραγουδιών, γίνονται πιο στενόμυαλοι, προκατειλημμένοι και έχουν λιγότερη ενσυναίσθηση. Δεν έβαλαν τον εαυτό τους στη θέση κάποιου άλλου για να δουν με τα δικά του μάτια τη δεδομένη κατάσταση.

Αντίθετα, σε άλλο πείραμα, όπου ακούγανε τους στίχους ενός παιδικού τραγουδιού, έγιναν πιο κοινωνικοί, πιο δεκτικοί και έδειχναν μεγαλύτερη ενσυναίσθηση. Η υπόθεση πίσω από αυτό είναι ο συνειρμός που συντελέστηκε με τα παιδικά τραγούδια, ενδεχομένως τους θύμισε κάποια στιγμή ευτυχίας από τη δική τους παιδική ηλικία.

Συμπερασματικά, οι μουσικοί στίχοι έχουν αντίκτυπο στη στάση μας απέναντι στους άλλους, στα συναισθήματα και στην ένταση που τα βιώνουμε, αλλά και στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο γύρω μας. Δεδομένων των ερευνών αξίζει να ελέγξουμε προσεκτικά τους στίχους των τραγουδιών που ακούμε συχνά γιατί μπορεί να μας επηρεάζουν περισσότερο απ'όσο μπορούμε να φανταστούμε.

Πηγή: http://drjohnblog.guidetoself.com/2009/06/29/how-do-song-lyrics-affect-your-brain-lyrics-prime-the-brain-for-good-and-bad/