Η Προσωπικότητα Του “Μοναχικού Λύκου” : Το Προϊόν Της Ναρκισσιστικής Οικογένειας

Η προσωπικότητα του Μοναχικού Λύκου περιγράφει το παιδί που μεγάλωσε σε μια δυσλειτουργική/ναρκισσιστική οικογένεια και σαν ενήλικας επιλέγει μια μοναχική ζωή. 

Πρόκειται για ένα παιδί που κατά την ανάπτυξη της προσωπικότητάς του σταδιακά απευαισθητοποιήθηκε στις “φιλικές” εκδηλώσεις της οικογένειας και κατέληξε να αντιπαθεί, ή ακόμα και να βλέπει την οικογένεια σαν τον “εχθρό”, τον οποίο προσπαθεί να αποφύγει όσο το δυνατόν περισσότερο.

Μεγαλώνοντας, είχε να επιβιώσει της σχέσης του με ένα γονιό* που παρέβλεπε, απαξίωνε ή/και υποτιμούσε τα συναισθήματα, τις ανάγκες και επιθυμίες του παιδιού, θέτοντας ταυτόχρονα τις προσωπικές του ανάγκες και συναισθήματα ως προτεραιότητα. Ο γονέας συμπεριφερόταν εγωιστικά, χωρίς αγάπη ή ικανότητα να φροντίσει και να παρέχει στήριξη στο παιδί και στην προσωπική του ανάπτυξη.

Το παιδί μπορεί να παρατηρούσε τον γονιό να δημιουργεί δράμα και χάος γύρω από ασήμαντα θέματα ή πράγματα που είχε απλά φανταστεί και δεν είχαν καν συμβεί, και να φορτίζεται συναισθηματικά σε βάρος τρίτων.

Το παιδί πιθανόν παρατηρούσε τον γονιό να γοητεύει τους άλλους, όταν βρισκόταν σε δημόσια θέα, χρησιμοποιώντας χειραγώγηση και υποκρισία, αλλά και να γίνεται ψυχρός, απόμακρος ή/και κακοποιητικός όταν βρισκόταν στο σπίτι.

Μπορεί να παρατήρησε τον γονιό να κατηγορεί τους άλλους για δικά του λάθη, να έλεγε ψέματα όταν κάποιος τον έφερνε αντιμέτωπο με γεγονότα ή να έλεγε πολύ βολικά, ότι “δε θυμάται” τί συνέβει, προκειμένου να αποποιηθεί των ευθυνών του, να μην παραδεχτεί το λάθος του, ή να χρειαστεί να απολογηθεί για τις πράξεις του.

Ο ναρκισσιστής γονιός χρησιμοποιούσε την “αγάπη” σαν μέσο ελέγχου και τιμωρούσε το παιδί ανάλογα, χρησιμοποιώντας τη συμπεριφορά του παιδιού για να δικαιολογήσει το θυμό του. Άλλες φορές πάλι, έδειχνε “αγάπη” όταν έπαιρνε αυτό που ήθελε ή το παιδί συμπεριφερόταν με τρόπο που τον ικανοποιούσε.

Τα όρια ήταν κάτι που ο γονιός αγνοούσε και απομόνωνε το παιδί λέγοντας πράγματα όπως ότι του χρωστάει για το φαγητό και το σπίτι που του παρέχει.

Το παιδί μπορεί να μεγάλωνε διχασμένο ανάμεσα στην επιθυμία για σύνδεση με το γονιό και στο άγχος που βίωνε όταν βρισκόταν κοντά του. 

Τα παιδιά που μεγαλώνουν σε τέτοια περιβάλλοντα τείνουν να γίνονται σιωπηλά, αποτραβηγμένα στον εαυτό τους, επιφυλακτικά, με χαμηλή αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση και καταλήγουν να βιώνουν μια μόνιμη εξάντληση.

Η βασική τους ανθρώπινη ανάγκη να περιβάλλονται με χωρίς όρους αγάπη, φροντίδα και υγιή σύνδεση με τον γονέα,δεν ικανοποιήθηκε και δεν υπήρξε ποτέ.

Η ναρκισσιστική κακοποίηση διαμόρφωσε το ποιοι είναι, το πώς σχετίζονται με τον κόσμο και το πώς συνδέονται με τους άλλους ανθρώπους. Και όσο μεγαλύτερο είναι το χρονικό διάστημα που συνέβει η κακοποίηση αυτή, τόσο πιο έντονα είναι τα αποτελέσματα.

Τα παιδιά αυτά μπορεί να ενηλικιωθούν έχοντας μια απελπισμένη ανάγκη να πάρουν αγάπη από άλλους ανθρώπους, ώστε να γεμίσουν το κενό  που έχουν μέσα τους. Ή αντίθετα, μπορεί να μεγαλώσουν χωρίς να νιώθουν την επιθυμία να συνδεθούν με τους άλλους ή να έχουν πολύ περιορισμένες σχέσεις. Αυτά τα παιδιά μεγαλώνοντας γίνονται αυτό που ονομάζουμε “μοναχικοί λύκοι”.

Αυτό το είδος προσωπικότητας μπορεί, συνεπώς, να προκύψει από ναρκισσιστική κακοποίηση, από περιθωριοποίηση, αμέλεια ή από bullying σε βάρος του, μέσα στο σπίτι όπου μεγάλωνε το άτομο. 

Αν και οι λύκοι συνήθως ζουν σε αγέλες, στην περίπτωση που εξετάζουμε, ο ναρκισσιστής γονιός, είναι ο ίδιος που έχει σπρώξει το παιδί έξω από την “αγέλη”. Και ο ρόλος του “μοναχικού λύκου” μπορεί να είναι η συνειδητή ή ασυνείδητη επιλογή του παιδιού αυτού να τον ενστερνιστεί, όταν νιώθει πως “δεν ανήκει” και “δεν ταιριάζει” στο περιβάλλον όπου ζει, ενώ ταυτόχρονα αυτού του είδους η απόρριψη μπορεί να ενδυναμώσει τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του “μοναχικού λύκου”.

Το παιδί μεγαλώνοντας χάνει την εμπιστοσύνη του προς τους ανθρώπους που υποτίθεται πως πρέπει να το αγαπούν και να το προστατεύουν περισσότερο από τον καθένα. Πώς λοιπόν να εμπιστευτεί οποιονδήποτε άλλον;

Όταν το παιδί χάσει την εμπιστοσύνη του, τη χάνει για όλους γιατί έμαθε ότι “η εμπιστοσύνη δεν του προσφέρει ασφάλεια”. Και στην περίπτωση που πέρασε πολύ χρόνο μόνο του σαν παιδί, έχει μάθει ότι η μοναξιά είναι το οχυρό του. Η μοναξιά του ήταν η μόνη ευκαιρία που είχε να νιώθει  ότι δε θα το πληγώσει κανείς.

Η μοναξιά μπορεί να γίνει φίλος και σύντροφος, κάτι που απολαμβάνει, που του δίνει δύναμη και ένα αίσθημα ελέγχου στο περιβάλλον και στη ζωή του. Ο μοναχικός λύκος, δεν αισθάνεται συνήθως απομονωμένος, αλλά αντίθετα νιώθει ελεύθερος μια που είναι προστατευμένος από τα συναισθήματα των άλλων, τα προβλήματά τους και δεν αισθάνεται υπεύθυνος για αυτά.

Μπορεί κάποιος να υιοθετήσει την προσωπικότητα του μοναχικού λύκου γιατί βρίσκει τις αντιδράσεις των άλλων υπερβολικές. Συνήθως δεν του αρέσει να απορροφά τα συναισθήματα των άλλων γιατί αυτό τον εξαντλεί ενεργειακά.

Ο μοναχικός λύκος σκέφτεται πολύ και σε βάθος και καταλαβαίνει πως είναι ο μόνος υπεύθυνος για την ευτυχία του. Είναι υπεύθυνος του εαυτού του.

Σε κάποιες περιπτώσεις έχει μάθει ότι η ευτυχία/ηρεμία του υπάρχει όταν αποφεύγει να κατηγορηθεί για κάτι που έκανε, κι έχει μάθει να δείχνει τους άλλους με το δάχτυλο ή να θυματοποιεί τον εαυτό του ή τους άλλους. 

Συνήθως γνωρίζει τις δυνάμεις και τις αδυναμίες του.Έχει ανακαλύψει το ποιος είναι μόνος του και καταλαβαίνει πώς λειτουργεί το μυαλό του, αλλά και το πώς λειτουργούν οι άλλοι. 

Μπορεί να έχει αναπτύξει φοβία ή απέχθεια στο δράμα, στο κουτσομπολιό, στην επιφανειακότητα και στην αρνητικότητα γιατί τα θεωρεί άχρηστα και γιατί έπρεπε να τα υποστεί για μεγάλο μέρος της ζωής του, μεγαλώνοντας δίπλα σε έναν ναρκισσιστή. Ως εκ τούτου, σαν ενήλικας δεν έχει πλέον καμία ανοχή σε αυτά.

Ο Μοναχικός Λύκος έχει την τάση να αντεπιτίθεται, υπερασπίζοντας τον εαυτό του, τα πιστεύω του και διαγράφοντας τη δική του πορεία στη ζωή, με αλήθεια, ελευθερία και αυθεντικότητα. 

Όταν ήταν παιδί, έμαθε ότι το να μιλά για τα συναισθήματά του χρησιμοποιούνταν εναντίον  του κι αυτό μπορεί να παίζει το ρόλο του ως προς το γιατί δεν εκφράζει τα συναισθήματά του σαν ενήλικας.

Κατά βάθος πιστεύει ότι κανείς δε θα τον υπερασπιστεί κι ότι όλοι κοιτάζουν τον εαυτό τους. Μπορεί να πιστεύει ότι το να ζητήσει βοήθεια από τους άλλους είναι περιττό, άδικο, ότι δείχνει αδυναμία ή εξάρτηση. Μπορεί να είναι αυτοδημιούργητος και να παίρνει εύκολα πρωτοβουλίες. Δεν τον ενδιαφέρει να είναι “η ψυχή της γιορτής”, δε φοβάται να πει όχι, δεν έχει ανάγκη από συνεχή επιβεβαίωση ή έγκριση από άλλους. Έχει την τάση να έχει υψηλές ηθικές αξίες, να κρίνει καλά τους χαρακτήρες, και να τα καταφέρνει εξαιρετικά σε ακραίες και δύσκολες καταστάσεις.

Ο μοναχικός λύκος μπορεί να έχει λίγους και καλούς φίλους που είναι αυθεντικοί, κι όχι ένα μεγάλο κοινωνικό κύκλο. Συνήθως είναι σοβαρός εκ φύσεως, ίσως εσωστρεφής, και με έναν προβληματισμό που επηρεάζει τη διάθεσή του.

Είναι η “παλιά ψυχή” που μπορεί να έχει μια παιδική αθωότητα, αλλά μεταμορφώνεται σε “θηρίο” όταν τον προκαλέσουν.

Σε κάποιες περιπτώσεις, δυστυχώς, ορισμένοι “μοναχικοί λύκοι”, επειδή αισθάνονται ότι κανείς δεν τους υποστηρίζει, νιώθουν ότι πέφτει μόνο στους δικούς τους ώμους το βάρος της ζωής. Μπορεί να νιώσουν απομονωμένοι όταν δεν αισθάνονται ασφάλεια να μοιραστούν προσωπικές πληροφορίες που θα τους κάνουν ευάλωτους στα μάτια του άλλου. 

Μπορεί να βλέπουν τους άλλους σαν απειλή ή εμπόδιο, να είναι μονίμως επιφυλακτικοί μήπως κάποιος εισβάλει στο χώρο τους. Μπορεί να πάθουν κατάθλιψη, burn out, μελαγχολία ή να έχουν τάσεις αυτοκτονίας.

Ένα κομμάτι τους ίσως να επιθυμεί να συνδεθεί με άλλους ανθρώπους, αλλά το άλλο τους κομμάτι να φοβάται τα συναισθήματα των άλλων ή και τα δικά τους συναισθήματα που εμφανίζονται με τη σχέση, νιώθωντας ότι κανείς δεν τους καταλαβαίνει ή κανείς δεν τους πιστεύει, κανείς δεν τους βλέπει γι’αυτό που είναι πραγματικά κι αν τους δει, δε θα τους συμπαθήσει και η εγκατάλειψη είναι επίσης κάτι που τους φοβίζει.

Οι σκέψεις αυτές τους ακολουθούν στην ενηλικίωση κι αφού έχουν επιβιώσει της παιδικής τους ηλικίας, και είναι σκέψεις που τους έχει ενσταλλάξει ο ναρκισσιστής γονιός.

Η θεραπεία μπορεί να παίξει πολύ βοηθητικό ρόλο και να ξυπνήσει κομμάτια του εαυτού τους που χρειάστηκε να θυσιάσουν προκειμένου να χτίσουν τις άμυνές τους απέναντι στον κόσμο και στη ζωή. 

Σκοπός είναι να προσπαθήσουν να θυμηθούν και να εστιάσουν στα θετικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς τους, που κράτησαν κρυφά από τους γονείς τους: 

Έχουν χιούμορ; Είναι δυνατοί ψυχικά; Προστατευτικοί; Έξυπνοι; Εφευρετικοί;

Το ζητούμενο είναι να προσπαθήσουν να ξαναμάθουν το ποιοι είναι, να βρουν τον εαυτό τους και να πετάξουν από πάνω τους τα ψέματα που τους ενστάλαξε η οικογένειά τους. Να πιστέψουν ότι αξίζουν σαν άνθρωποι, κι ότι αξίζουν να αγαπήσουν και να αγαπηθούν.

*Στη δυσλειτουργική οικογένεια τα προβλήματα δεν προκύπτουν ποτέ από τη συμπεριφορά ενός μεμονωμένου ατόμου. Ο ναρκισσιστής γονιός έχει ένα ολόκληρο σύστημα από συγγενείς, γνωστούς, φίλους κλπ, που τον υποστηρίζει και τον εμψυχώνει. Η εξέλιξη της προσωπικότητας κάποιου δεν είναι ποτέ αποκλειστικό αποτέλεσμα της κακής/κακοποιητικής συμπεριφοράς ενός μόνο γονέα, αλλά χάριν ευκολίας στη συγγραφή του άρθρου θα αναφέρεται ως έτσι.