Κάνοντας babysitting στη ντροπή του ναρκισσιστή

Μια γνωστή δυναμική της σχέσης με έναν ναρκισσιστή είναι η ανάγκη να βρίσκεσαι  σε συνεχή εγρήγορση όταν είσαι μαζί του. Με την πάροδο του χρόνου, βλέπεις τον εαυτό σου να συρρικνώνεται και να περιορίζεται όλο και περισσότερο, μετρώντας τη συμπεριφορά σου και τα λόγια σου.

Μέρα με τη μέρα, χρόνο με το χρόνο, συνειδητοποιείς ότι δε μπορείς να δώσεις στο άτομο αυτό feedback ή να ασκήσεις κριτική, η οποία μπορεί να του είναι χρήσιμη. Δεν μπορείς να του επικοινωνήσεις τις ανάγκες σου, ή να μοιραστείς οτιδήποτε σε αφορά, ενώ όσο περνά ο καιρός συνειδητοποιείς ότι δεν μπορείς στην ουσία να του μιλήσεις για κανένα θέμα, γιατί φοβάσαι την οργή του.

Φοβάσαι ότι θα ξεσπάσει πάνω σου το θυμό του, φοβάσαι το gaslighting και τη χειραγώγησή του. Κι όσο πιο πολύ προσπαθείς να επικοινωνήσεις, τόσο χειρότερο γίνεται. Καμία από τις παραδοσιακές μεθόδους υγιούς επικοινωνίας δε λειτουργεί, οπότε μια μέρα αποφασίζεις ότι είναι ευκολότερο να κρατάς το στόμα σου κλειστό για να μπορέσεις να επιβιώσεις στη σχέση αυτή. Διαφορετικά, θα καταλήξεις να μαλώνεις μαζί του κι όσο αυτό επαναλαμβάνεται τόσο εσύ σταδιακά χάνεις τον εαυτό σου και την αυθεντικότητά σου μέσα στη σχέση αυτή.

Το ερώτημα που προκύπτει λοιπόν είναι, γιατί οι ναρκισσιστές λειτουργούν κατ’ αυτόν τον τρόπο;

Γιατί θυμώνουν τόσο πολύ και γίνονται τόσο χαοτικοί και επιθετικοί όταν ακούσουν κάτι που δεν τους αρέσει ή όταν τους ζητούν να κάνουν πράγματα που δε θέλουν;

Γιατί σχεδόν τα πάντα ενεργοποιούν το αίσθημα ανεπάρκειας που νιώθουν, την ανασφάλεια και το φόβο τους.

Κατά τη διάρκεια του ξεσπάσματος του θυμού τους, συχνά ξεχνάμε ότι ο ναρκισσιστής είναι στην πραγματικότητα ένα βαθιά φοβισμένο άτομο που ξεσπά στην πηγή της ντροπής του. Κι εσύ, επειδή είσαι κάποιος που βρίσκεται κοντά του, αποτελείς πηγή ντροπής για εκείνον.

Αυτό δεν έχει να κάνει με ‘σένα και δε σημαίνει ότι έχεις κάτι ντροπιαστικό πάνω σου. Κάτι όμως πάνω σου βγάζει στην επιφάνεια την αίσθηση ανεπάρκειας που έχουν. Μπορεί να έχεις φίλους που σε στηρίζουν όπως δε στηρίζουν εκείνον. Μπορεί να τα καταφέρνεις καλύτερα στη δουλειά ή στο σχολείο. Μπορεί το ότι έχεις έναν εύθυμο χαρακτήρα και χαίρεσαι τη ζωή σου. Μπορεί να μη σκοτίζεσαι για λεπτομέρειες ή μπορεί κάποιες φορές να του λες πράγματα που δε θέλει να ακούσει. Μπορεί να παιδιά σου να παίζουν περισσότερο μαζί σου απ’ ότι παίζουν τα δικά του με εκείνον. Μπορεί γιατί ο σύντροφός σου είναι πιο ευγενικός από τον δικό του.

Όποιος κι αν είναι ο λόγος, όποια η σχέση, η λίστα είναι ατέλειωτη. Και συνήθως είναι τα καλύτερα κομμάτια του εαυτού σου που ενεργοποιούν τη ντροπή τους. Οι περισσότεροι όμως δεν το καταλαβαίνουν αυτό και συνήθως προσπαθούν να βελτιώσουν την κατάσταση όπως μπορούν, προκειμένου να αποφύγουν το θυμό του ναρκισσιστή, τη σκληρότητα και τη χειριστικότητα του, αρχίζοντας να υποτιμούν τον εαυτό τους, να αισθάνονται ίσως ενοχές για τις επιτυχίες τους ή ακόμα και να προσπαθούν να πείσουν τον περίγυρό τους να συμπαθήσουν το άτομο αυτό γιατί κατά βάθος το λυπούνται και είναι κρίμα. Ή μπορεί ακόμα να αρχίσουν να κρύβουν ή να απαξιώνουν τα επιτεύγματά τους για να μη φέρουν σε δύσκολη θέση τον ναρκισσιστή ή ακόμα και να αφεθούν παθητικά στην εξέλιξη των πραγμάτων ελπίζοντας ότι κάποια στιγμή θα καλυτερέψουν.

Δεν θα καλυτερέψουν.

Για τον ναρκισσιστή στη ζωής μας, όλες αυτές οι δύσκολες συμπεριφορές του, η έπαρσή του, η αλαζονεία του, η διαρκής αναζήτηση επιβεβαίωσης, η ανάγκη του για έλεγχο, το gaslighting, τα ψέματα, η επιφανειακότητα  ή η επιθετικότητά του, είναι όλα κομμάτι της άμυνάς του. Και οι άμυνές του είναι σαν στρατιώτες  που φυλάνε την ανεπάρκεια και την ανασφάλειά του. Αλλά αν για οποιονδήποτε λόγο καταφέρεις να υπερνικήσεις τις άμυνες αυτές, όχι υποχρεωτικά γιατί αυτός είναι ο σκοπός σου, και προκαλέσεις τις ανασφάλειές του, τότε εκρήγνυται ο θυμός του.

Όταν λοιπόν εσύ, αρχίζεις να κόβεις τα καλύτερα κομμάτια του εαυτού σου, όταν σταματάς να επικοινωνείς, όταν είσαι συνέχεια σε εγρήγορση, στην πραγματικότητα νταντεύεις την ντροπή του. Προσέχεις τόσο πολύ για να μην κάνεις κάτι και την ενεργοποιήσεις που καταλήγεις να ζεις τη ζωή σου γύρω από αυτό.

Συνήθως, αυτό συμβαίνει σε προσωπικές ή συντροφικές σχέσεις, όπου προσπαθείς να φροντίσεις να υπάρχει λειτουργικότητα. Αν κάτι τέτοιο σου συμβαίνει για πρώτη φορά και δεν αναγνωρίζεις τί κάνεις και τί είναι η γνωστική ασυμφωνία, τότε θα αρχίσεις να δικαιολογείς τις συμπεριφορές αυτές και θα καταλήξεις μπλοκαρισμένος. Δεν μπορείς να αναγνωρίσεις ότι ο ρόλος σου στη σχέση αυτή είναι να φροντίζεις μη θιχτεί η ντροπή και οι εύθραυστες ισορροπίες του ναρκισσιστή, οπότε καταλήγεις να εξαντλείς τον εαυτό σου βεβαιώνοντας ότι εσύ ή οποιοσδήποτε άλλος δε θα πείτε κάτι το οποίο θα ενεργοποιήσει τη ντροπή του και θα τον κάνει να ξεσπάσει.

Κι έτσι περνάς διακοπές, δείπνα τα βράδια, μέρες στο σπίτι, όσο μπορείς πιο προσεκτικά και χωρίς να προκαλέσεις τη ντροπή που νιώθει, ώστε να διατηρήσεις την ψευδαίσθηση της σχέσης σας.

Στις οικογενειακές σχέσης, σαν παιδί, μπορεί να τα έκανες όλα αυτά χωρίς καν να το συνειδητοποιείς. Μπορεί να χρειαζόταν να είσαι πολύ προσεκτικός στο οικογενειακό τραπέζι, να έχεις το νου σου να μην κοιτάξεις με λάθος τρόπο, να μην κάνεις θόρυβο με το πιρούνι σου ή να πεις κάτι που δεν έπρεπε.

Μπορεί να έπρεπε, μεγαλώνοντας, τα παιχνίδια σου να ήταν με εμμονικό τρόπο στη θέση τους. Μπορεί να μεγάλωσες με το φόβο ότι κάποιος μέσα στο σπίτι μπορεί να πει κάτι λάθος και να κάνει τον ναρκισσιστή γονιό να ξεσπάσει. Μπορεί να πέρασες την παιδική σου ηλικία μπουσουλώντας, περπατώντας, καθώντας ή κοιμώντας,  σε συνεχή εγρήγορση.

Είμαι πεπεισμένη ότι τα παιδιά με ναρκισσιστές γονείς δε χαλαρώνουν ποτέ κατά την παιδική τους ηλικία και ότι είναι πάντα σε ετοιμότητα για το επόμενο ξέσπασμα. Και είναι πραγματικά αποκαρδιωτικό όταν συνειδητοποιείς πόσο  λίγο έλεγχο μπορεί να έχει ένα παιδί μέσα σε μια τέτοια κατάσταση. Οπότε κάνει ό,τι καλύτερο μπορεί, αλλά είναι τόσα πολλά πράγματα έξω από το πεδίο ελέγχου του παιδιού, όπως η εργασία του ναρκισσιστή γονιού, οι άλλες σχέσεις του με τους άλλους ενήλικες ή τα χρήματα. Και τα παιδιά που έχουν μεγαλώσει με τέτοιους γονείς έχουν όλα παρόμοιες εμμονές και τελειομανία.

Και είναι τόσο άδικο για το παιδί να μεγαλώνει σε ένα τέτοιο περιβάλλον όπου πρέπει να νταντεύει τη ντροπή του γονιού του, όταν ο γονιός αυτός οφείλει να συμπεριφέρεται σαν ενήλικας και σαν πραγματικός γονιός στο παιδί του.

Η τραγωδία του να μεγαλώνεις με έναν γονιό με ναρκισσισμό είναι ότι σου έχει κλέψει  την αίσθηση μιας πλήρως ασφαλούς και ευτυχισμένης παιδικής ηλικίας.

Στη δουλειά, όλοι προσπαθούν να κάνουν τα κέφια του δύσκολου αφεντικού. Από το να του έχουν έτοιμο τον καφέ του στο γραφείο μέχρι να τον ενημερώνουν για τις εξελίξεις αποκαλύπτοντας τα γεγονότα με συγκεκριμένη σειρά και αποφεύγοντας, όσο γίνεται τα κακά μαντάτα. Όλοι υπακούν στις απαιτήσεις και στον έλεγχό του και στα meetings κοιτάζονται μεταξύ τους, μην τύχει και  εκνευριστεί το αφεντικό. Όπου και πάλι, όλοι αυτοί νταντεύουν την ντροπή του αφεντικού τους.

Όταν αρχίσεις να βλέπεις κατ’ αυτόν τον τρόπο τη συμπεριφορά σου σαν απάντηση στη ντροπή που αισθάνεται ο ναρκισσιστής, η δυναμική της σχέσης αρχίζει και βγάζει περισσότερο νόημα. Προσπαθείς να την προσέχεις και σχεδόν να την προστατεύεις.

Θα μπορούσε κάποιος να μας κατηγορήσει ότι  όλοι μας είμαστε ένοχοι γιατί όλοι κατά κάποιον τρόπο ενθαρρύνουμε και υποβοηθούμε τον ναρκισσιστή προσπαθώντας να μη θίξουμε τον εύθραυστο εγωισμό του, τη χρόνια αίσθηση ανεπάρκειάς του και την πανταχού παρούσα ντροπή του. Αλλά τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Οι περισσότεροι από εμάς δεν έχουμε τη δύναμη, το ενδιαφέρον ή την τόλμη να ζούμε με τον φόβο των ξεσπασμάτων θυμού του ναρκισσιστή και συχνά δεν έχουμε την ελευθερία, την ασφάλεια ή ακόμα και την αυτοπεποίθηση να φύγουμε από μια τέτοια σχέση.

Και κάποιες φορές είναι οίκτος, ενοχή ή και λανθασμένη πίστη που μας κρατά κολλημένους σε τέτοιες καταστάσεις.

Η σχέση με έναν ναρκισσιστή είναι σαν μια παρτίδα σκάκι που δεν μπορείς να κερδίσεις, αλλά κατανοώντας τις δυναμικές που τη διέπουν μπορεί να δώσεις την άδεια και την ευκαιρία στον εαυτό σου να απαγκιστρωθείς, να σταματήσεις να αυτο-κατηγορείσαι και να αρχίσεις να καλλιεργείς ένα πιο υγιές περιβάλλον για 'σένα, πέρα από τέτοιες συναισθηματικά και ψυχολογικά περιοριστικές και διαταρραχτικές σχέσεις.

Το κείμενο είναι απομαγνητοφώνηση και μετάφραση ενός βίντεο της  Dr. Ramani Durvasula, η οποία στο κανάλι της στο youtube ασχολείται αποκλειστικά με τον ναρκισσισμό, τις εκφάνσεις αυτού και τις συνέπειες στη ζωή μας:

https://www.youtube.com/channel/UC9Qixc77KhCo88E5muxUjmA