Η ζωή με έναν παρανοϊκό : 7 προτάσεις για να αντιμετωπίσετε κατηγορίες και φόβους

Το να ζει κανείς με έναν άνθρωπο που κρυφακούει, αισθάνεται απόρριψη χωρίς λόγο, αναζητά ατέλειωτη επιβεβαίωση, αλλά δεν καθησυχάζεται ποτέ, πιστεύει ότι οι άλλοι τον στραβοκοιτούν, γλιστρά σε ιδιωτικές επικοινωνίες και  κάνει ψευδείς κατηγορίες, είναι μια κατάσταση δύσκολη.  Ενώ μπορεί πολλοί να βιώνουν δυσπιστία, απόρριψη, να νιώθουν αποκλεισμένοι ή υπερευαίσθητοι από καιρό σε καιρό, η χρόνια παράνοια σε ένα λειτουργικό άτομο (που εργάζεται, κοινωνικοποιείται, έχει οικογένεια) μπορεί να είναι ένα τεράστιο πρόβλημα. Είναι οδυνηρό για τον παρανοϊκό και σπαρακτικό γι’ αυτόν που τον κατηγορεί.

Διωκτικές ερμηνείες κανονικών γεγονότων μπορεί να είναι: «πώς έγινε και έλαβα το φθηνότερο δώρο;», «γιατί μιλάς για ‘μένα πίσω από την πλάτη μου;», «βγαίνεις για φαγητό με κάποιον και με αφήνεις απ’ έξω!», «με στραβοκοίταξε που δεν άνοιξα το δώρο αμέσως.», «έχουν κάνει κόμμα εναντίον μου!».

Η παράνοια μπορεί να είναι ένα σύμπτωμα πολλών ψυχικών ασθενειών, χρόνιων ή προσωρινών, συμπεριλαμβανομένης της σχιζοφρένειας, σύντομης ψύχωσης, παρανοϊκής προσωπικότητας, ψυχωτικής κατάθλιψης, μανίας με ψυχωσικά χαρακτηριστικά ή κατάχρηση ουσιών. Μπορεί να κυμαίνεται σε ένταση από ένα απλό στυλ χαρακτήρα μέχρι σοβαρής βλάβης.

Μια μορφή παράνοιας που είναι ιδιαίτερα δύσκολο να διαγνωστεί και να αντιμετωπιστεί θεραπευτικά είναι η Παραληρητική Διαταραχή Διωκτικού Τύπου.  Στην περίπτωση αυτή, ο πάσχον είναι γαντζωμένος από μια αυταπάτη (μια σταθερή εσφαλμένη πεποίθηση), που αφορά σε μια συγκεκριμένη κατάσταση ή άτομο: Μια σύζυγος «γνωρίζει» ότι ο άντρας της την απατά με τη γειτόνισσα, ένας υπάλληλος είναι πεπεισμένος ότι ο συνάδελφός του κατασκοπεύει το γραφείο του, ο διευθυντής είναι σίγουρος ότι οι υπάλληλοι συνωμοτούν για να απολυθεί, ο γιος είναι αμετακίνητος στην πεποίθηση ότι η νέα σύζυγος του πατέρα τον έχει βγάλει από τη διαθήκη. Η σταθερή εσφαλμένη πεποίθηση περιστρέφεται γύρω από μια κατάσταση ή ένα άτομο, μα κατά τ’ άλλα, το άτομο μπορεί να λειτουργεί μια χαρά..

Στην Παραληρητική Διαταραχή Διωκτικού Τύπου περιλαμβάνονται αληθοφανείς καταστάσεις, πράγμα που σημαίνει ότι οι αυταπάτες δεν είναι παράξενο να συμβαίνουν πραγματικά. Ο πάσχων μπορεί να φαίνεται ότι έχει επαφή με την πραγματικότητα, γιατί όντως συμβαίνουν άσχημα πράγματα στη ζωή, οι άνθρωποι προδίδουν κλπ, αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις η φρικτή κατάσταση που τον βασανίζει, είναι πλασματική.

Τα άτομα με ΠΔΔΤ δεν πιστεύουν ότι είναι παρανοϊκά, αλλά μάλλον παρατηρητικά. Πιστεύουν ότι είναι μπλεγμένα σε μια σκληρή συνωμοσία, έγκλημα ή μοχθηρία κι αν προσπαθήσει κανείς να τους πείσει για το αντίθετο, αποξενώνονται και οχυρώνονται ακόμα περισσότερο πίσω από την πεποίθησή τους. Η εσωτερική τους αντίδραση είναι συνήθως «δε με καταλαβαίνεις και τώρα είμαι ακόμα πιο μόνος με το πρόβλημα». 

«Μην τα βάζεις ποτέ με μια αυταπάτη»: ο αγώνας για την αλήθεια, δικαιοσύνη και γεφυρώματα εκδικητικών συναισθημάτων έχει πάντα τα αντίθετα αποτελέσματα από τα επιθυμητά μια που η αυταπάτη ριζώνεται ακόμα πιο βαθειά.

Τα παρανοϊκά άτομα είναι εύθραυστα και άρρωστα με την έννοια ότι δεν έχουν επαφή με την πραγματικότητα. Ωστόσο, μπορεί να γίνουν τρομακτικά αν η φαντασία γίνει πράξη. Η ανάγκη να προβεί σε αντίποινα εναντίον των φανταστικών επιθέσεων οδηγεί σε επιθετικές συμπεριφορές. Σε πολλές περιπτώσεις μπορεί να καλέσουν την αστυνομία ή να εμπλέξουν δικηγόρους, με αποτέλεσμα αθώοι να κατηγορούνται και να τραυματίζονται.

Η διακριτική εξέταση και περιέργεια γύρω από συμπεριφορές καθώς και η ικανότητα να βλέπει κανείς κάτω από την επιφάνεια, χωρίς να αποδέχεται αυτόματα τα γεγονότα είναι το κλειδί για να αντιληφθεί κανείς την αλήθεια που διέπει τα φαινόμενα.

Μια καλή τακτική προσέγγισης είναι να συμπάσχει κανείς με το συναίσθημα, αλλά να μη συμφωνεί ή να διαφωνεί με τα γεγονότα. Η ενσυναίσθηση για τη σκέψη και το συναίσθημα ας είναι εκεί, αφού η παρατήρηση, ο προβληματισμός, η περιέργεια και το άνοιγμα χωρίς κριτική, οδηγούν σε βαθύτερη κατανόηση. Δε μπορούμε να κατανοήσουμε πραγματικά τη σύγχυση που προκαλεί αυτή η ασθένεια, χωρίς να κατανοούμε τα αντικρουόμενα χαρακτηριστικά της κι ότι οι άνθρωποι μπορεί να βασανίζονται πολύ περισσότερο απ’ ό, τι φαίνεται.

Στην καλύτερη περίπτωση, τα άτομα αυτά πρέπει να ξεκινούν θεραπεία για να αποφευχθεί το χάος, η απογοήτευση και η καταστροφή και ο ασθενής να μπορέσει να απαλλαγεί από τους φόβους του.

Μια σκέψη όπως «δε μπορεί να είναι αλήθεια, είναι τόσο καλός άνθρωπος», είναι κοινή.  Ωστόσο, η αναγνώριση μιας ασθένειας δεν είναι πράξη σκληρή ή επικριτική  και δε σημαίνει ότι ένα άτομο που πάσχει, χάνει τις θετικές του ιδιότητες.

Η αλήθεια είναι μια μορφή υποστήριξης και αγάπης.

Εφτά Σκέψεις / Προτάσεις

-          - Αν είστε με ένα παρανοϊκό άτομο και βιώνετε ανησυχία και απόγνωση, δεν είστε μόνοι.

-          - Η παρηγοριά και η διάψευση δεν μεταβάλλουν τις παρανοϊκές κατηγόριες/ αυταπάτες.

-         -  Η επαγγελματική βοήθεια μπορεί να φέρει μεγάλη ανακούφιση, χωρίς ντροπή.

-          - Μη διαφωνείτε ή ταυτίζεστε με την αυταπάτη. Δείξτε ενσυναίσθηση χωρίς φόβο. Ακολουθήστε το συναίσθημα, όχι τα γεγονότα.

-          - Ένα ψυχικά άρρωστο άτομο μπορεί να συμβάλλει στην οικογένεια, στην εργασία και στη ζωή με πολλούς θετικούς τρόπους.

-          - Λόγω της φύσης των παρανοϊκών ψευδαισθήσεων στην  ΠΔΔΤ, μόνο όσοι εμπλέκονται ή κατηγορούνται μπορεί να γνωρίζουν την ύπαρξη της ψυχοπαθολογίας.

-          - Σκεφτείτε, παρατηρήστε, και δείτε κάτω από την επιφάνεια πριν παρασυρθείτε και υποστηρίξετε μια πλασματική δήλωση/ κατάσταση.

Πηγή: https://www.psychologytoday.com/blog/the-creativity-cure/201601/living-paranoid-person