Η έξοδος από το Δραματικό Τρίγωνο (Β’ Μέρος)

Ο ρόλος του Θύματος

Όλοι πέφτουμε θύματα ασθενειών, ατυχημάτων, της ηλικίας και των άλλων. Η ζωή δεν είναι ρόδινη. Ωστόσο, το να πέσεις θύμα είναι διαφορετικό από να υποδύεσαι το ρόλο του θύματος. Τα Θύματα είναι αβοήθητα, ανίσχυρα , χωρίς ελπίδα. Ως εκ τούτου, είναι άμεμπτα και δε φέρουν καμία ευθύνη. Τα θύματα λένε « πρώτα πρέπει να αντιμετωπιστούν όλοι αυτοί που μου κάνουν τη ζωή δύσκολη (διώκτες) και μετά θα μπορώ να είμαι ευτυχισμένος». Οι Διώκτες όμως δεν περιορίζονται σε φυσικά πρόσωπα. Μπορεί να είναι χρέη, μια ασθένεια ή αναπηρία, ένα ακατάστατο σπίτι, μια κακή γειτονιά, μια διεφθαρμένη κυβέρνηση ή ένα ανθυγιεινό περιβάλλον. Επειδή πάντα θα υπάρχουν καταστάσεις που μπορεί να θεωρηθούν ως «διώκτες», η ζωή δε γίνεται ποτέ καλύτερη. Ακόμα και στις καλές περιόδους, γνωρίζουμε ότι είναι απλά θέμα χρόνου πριν τα Θύματα αισθανθούν και πάλι κακοποιημένα.

Κατά ειρωνικό τρόπο, ο ρόλος του Θύματος είναι ο πιο ισχυρός στο Δραματικό Τρίγωνο. Αυτό συμβαίνει γιατί κανείς δε μπορεί να κατηγορήσει τα Θύματα και έτσι δε γίνεται να αλλάξουν. Στα διαζύγια, συχνά φταίει πάντα ο άλλος που ο γάμος δε λειτούργησε. Αν σε απολύσουν, σημαίνει ότι το αφεντικό σου είναι άδικο. Αν δεν πάρεις τη δουλειά που θέλεις, είναι γιατί το σύστημα είναι στημένο. Οι φυλακές είναι γεμάτες ανθρώπους που είναι πεπεισμένοι ότι είναι Θύματα, ανεξάρτητα από το αν όντως έπεσαν θύματα ή όχι.

Επειδή όσοι εμπλέκονται στο Δραματικό Τρίγωνο, συμπεριλαμβανομένου των Θυμάτων, παραμένουν κολλημένοι στην κατάσταση αυτή, είτε το συνειδητοποιούν είτε όχι, και υποφέρουν στην πλειοψηφία τους από  κατάθλιψη. Δεν έχει καμία σημασία αν φοράνε ένα ευτυχισμένο προσωπείο και είναι γεμάτοι ενέργεια. Από τη στιγμή που μέσα τους αισθάνονται ανίσχυροι, παγιδευμένοι και χωρίς να έχουν τον έλεγχο της ζωής τους, τότε είναι σε κατάθλιψη και κολλημένοι στο Δ.Τ. Κι είναι πολλοί εκείνοι που βρίσκονται σ’ αυτήν την υπαρξιακή θέση τον περισσότερο καιρό.

Για να βγει κανείς από το ρόλο του Θύματος, θα πρέπει να πάρει την απόφαση ότι δε θα παίξει το ρόλο αυτό, μόνο και μόνο επειδή έχει πέσει θύμα. Θα πρέπει να δεχτεί και ν’ αντιμετωπίσει το γεγονός ότι είναι εθισμένος στο Δ.Τ. κι έτσι παραμένει κολλημένος στην ίδια κατάσταση. Θα πρέπει να αποδεχτεί ότι δε μπορεί  να βρει εσωτερική ηρεμία ή να είναι ευτυχισμένος ως Θύμα. Θα πρέπει ακόμα να δεχτεί ότι η θυματοποίηση του εαυτού του, δεν του δίνει το δικαίωμα να γίνεται Διώκτης κι ότι στην πραγματικότητα παραμένει παγιδευμένος στο Δ.Τ. κάθε φορά που από απελπισία και απόγνωση θυμώνει και εξοργίζεται.

Πότε παίζεις το Θύμα; Πώς αυτό λειτουργεί για ‘σένα;
Όταν συνειδητοποιείς ότι θυματοποιείς τον εαυτό σου, τι κάνεις; Όταν συνειδητοποιείς ότι βλέπεις τους άλλους σαν θύματα, τι κάνεις;

Είσαι σε θέση να σταματήσεις να βρίσκεις δικαιολογίες προκειμένου να παραμένεις κολλημένος στο ρόλο του Θύματος;

Ο ρόλος του Σωτήρα

Τα Θύματα έχουν ανάγκη από Σωτήρες: τους αναζητούν διαρκώς, κι αν δεν μπορούν να βρουν, τους κατασκευάζουν δημιουργώντας γκουρού, μεσσίες, μέντορες, τεχνολογίες που σώζουν ζωές και αδελφές-ψυχές. Τα Θύματα προσπαθούν να ξεφύγουν από την απελπισία και την απόγνωσή τους διαφεύγοντας σε ανούσιες κι εθιστικές στρατηγικές όπως κάπνισμα, ποτό, πρόχειρο φαγητό, τηλεόραση ή απλά φεύγουν διακοπές «για να φύγουν μακριά απ’ όλα». Είναι εύκολο να αισθάνεται κανείς ότι πρέπει να σωθεί από τους φόβους του, την κατάθλιψή του, την έλλειψη ελέγχου, την ανασφάλεια ή τη βαρετή μονοτονία της αγχωτικής ζωής του. Και μια άλλη στρατηγική για την αυτό-διάσωσή του είναι να βρει νόημα στη ζωή του σώζοντας άλλους, όντας ο ίδιος επαγγελματίας ή ad hoc διασώστης.

Ένας διασώστης/σωτήρας είναι διαφορετικός από έναν βοηθό. Ο βοηθός περιμένει ένα αίτημα, ενώ ο Σωτήρας  βλέπει ένα πρόβλημα κι επεμβαίνει άμεσα όπως ο σούπερμαν. Ο βοηθός ελέγχει για να δει αν η βοήθεια που παρέχει, βοηθά πραγματικά. Ο Σωτήρας βοηθά ορμώμενος, κατά τον ίδιο, από  αγάπη και καλές προθέσεις. Οι βοηθοί σταματούν όταν η δουλειά έχει τελειώσει και περιμένουν ένα αίτημα για περεταίρω βοήθεια, αλλά ο Σωτήρας συνεχίζει να επεμβαίνει ακόμα κι αν δεν του έχει ζητηθεί, γιατί έτσι επιβεβαιώνει τη δική του αυτό-αξία. «Σώζεις» κάποιον όταν επιδίδεσαι σε «ανιδιοτελή αυτοθυσία» που είναι σχεδιασμένη να δώσει στη ζωή σου νόημα και αξία, ενώ στην πραγματικότητα, δεν ακούς τις ανάγκες του άλλου.

Στις ενέργειες του Σωτήρα, δεν υπάρχει ανιδιοτέλεια, αλλά εγωισμός, γιατί στην πραγματικότητα βοηθούν τον εαυτό τους και φέρονται υποκριτικά κι ανέντιμα όταν κάνουν τις πράξεις τους να φαίνονται σαν όλα να αφορούν τον άλλον. Αν το άτομο που «βοηθούν» τους ζητήσει να σταματήσουν ή παραπονεθεί ότι δεν εισακούγεται, ο Σωτήρας πιθανόν να σκεφτεί «μετά απ’ όλα όσα έχω κάνει για ‘σένα, αυτό είναι το ευχαριστώ!». Οι Σωτήρες καταλήγουν να αισθάνονται εξαντλημένοι από την προσπάθεια, υποτιμημένοι και στα όρια του burn-out. Βαθειά μέσα τους, δε θέλουν να σταματήσουν να βοηθούν γιατί κάνοντας τους άλλους να εξαρτώνται από αυτούς , τους επιτρέπεται  να αισθάνονται ασφαλείς και επαρκείς. Οι μαμάδες που χτίζουν τη ζωή τους γύρω από τα παιδιά τους είναι κλασικά παραδείγματα Σωτήρων. Αν το παιδί ευνοεί τον πατέρα ή δεν παίρνει τις αποφάσεις ζωής  που θέλει η μητέρα, αυτή αισθάνεται προδομένη. Όταν το παιδί φεύγει από το σπίτι, η ζωή της είναι άδεια, γιατί δεν έχει δική της ζωή, αλλά έχει μάθει να ζει μέσα από το παιδί της.

Οι Διώκτες συχνά νομίζουν πως είναι  βοηθοί. Μεταμφιέζουν τη σκληρότητά τους σκεπτόμενοι «το κάνω για το καλό σου». Τα Θύματα  συχνά σώζουν τον εαυτό τους μέσω της αποφυγής, «κατεβάζοντας ρολά» και αναισθητοποιώντας τον εαυτό τους με το φαγητό, την τηλεόραση, το ίντερνετ, τα ψώνια, τα ναρκωτικά, το σεξ και το ατέλειωτο δράμα- οτιδήποτε δηλαδή τους κρατά απασχολημένους ώστε να μη σκέφτονται το εσωτερικό τους κενό και το φόβο της αποτυχίας.

Συνήθως μέσα στο 24ωρο, , ακόμα κι όταν βρισκόμαστε στη δουλειά, επιλέγουμε τις περισσότερες από τις ενέργειες, τις σκέψεις και τα συναισθήματά μας. Αν δούμε τη ζωή μ ‘αυτόν τον τρόπο θα συνειδητοποιήσουμε ότι όλες οι πράξεις μας διέπονται από μια συμπεριφορά αυτό-διάσωσης. Σώζουμε τον εαυτό μας από την πλήξη, τις υποχρεώσεις, τις ευθύνες που δε θέλουμε, την παρουσία αδιάκριτων μελών της οικογένειας ή συναδέλφων ή ακόμα κι από τις εσωτερικές φωνές και την αυτοκριτική. Ίσως σώζουμε τον εαυτό μας από το φόβο ότι είμαστε μια αποτυχία ή ότι η ζωή δεν έχει νόημα.  Φοβόμαστε να σταματήσουμε, γιατί δεν ξέρουμε πού ή πώς να βρούμε νόημα στη ζωή μας έξω από το Δραματικό Τρίγωνο, μια που αυτή είναι η πραγματικότητα που έχουμε βιώσει σε όλη μας τη ζωή και δε μπορούμε να φανταστούμε κάτι διαφορετικό. Και είμαστε καχύποπτοι με εκείνους που ισχυρίζονται ότι θα μπορούσε πραγματικά να υπάρχει μια εναλλακτική λύση.

Η αμφιβολία είναι κάτι καλό, ωστόσο θα πρέπει να αναστέλλεται όταν πρόκειται για το καλό μας. Διαφορετικά απλά θα συνεχίσουμε να επαναλαμβάνουμε τα ίδια και τα ίδια έχοντας πάντα τα ίδια αποτελέσματα και μένοντας κολλημένοι στον ίδιο φαύλο κύκλο: αν παίζουμε το ρόλο του Σωτήρα, αναπόφευκτα οι άλλοι θα μας δουν ως Διώκτες γιατί δεν τους ακούμε πραγματικά, αλλά τους επιβάλουμε τη δική μας εκδοχή σωτηρίας. Ως συνέπεια, θα καταλήξουμε να αισθανόμαστε σαν ένα παραγνωρισμένο Θύμα.

Σε ποιες περιπτώσεις παίζετε το ρόλο του Σωτήρα; Πώς λειτουργεί αυτό για εσάς; Όταν συνειδητοποιείτε ότι σώζετε τον εαυτό σας, τι κάνετε; Όταν συνειδητοποιείτε ότι σώζετε άλλους, τι κάνετε; Είστε σε θέση να εντοπίσετε σκέψεις, αισθήματα και συμπεριφορές αυτο-διάσωσης, ώστε να βρείτε το δρόμο της ευτυχίας και της εσωτερικής ηρεμίας που σας αξίζει;