Παιδική κακοποίηση : πιθανές μακροπρόθεσμες επιπτώσεις

Ως παιδί, ο κόσμος σου είναι οι γονείς και η οικογένεια. Δεν έχεις άμυνες απέναντι στην πραγματικότητα που σου υποβάλουν, γιατί δεν έχεις μέτρο σύγκρισης και δυνατότητα διαφυγής. Κι αν αυτή η πραγματικότητα, το "φυσιολογικό",  τύχει να είναι οδυνηρή και γεμάτη άγχος, τότε αρχίζουν να ενεργοποιούνται μηχανισμοί άμυνας, που ως ενήλικα σε καθιστούν δυσλειτουργικό σε διάφορες εκφάνσεις της ζωής. Ορισμένα από τα πιθανά αποτελέσματα μιας τραυματικής, καταχρηστικής παιδικής ηλικίας, είναι και τα παρακάτω:

Σχέσεις /σεξουαλικά προβλήματα:

-Θέματα προσκόλλησης και συναισθηματικού δεσίματος (με άλλους/με τα παιδιά σου)

-Φόβος για τους άνδρες /γυναίκες

-Σεξουαλικό(-ή) άγχος / δυσλειτουργία / αποφυγή / προκλητικότητα

-Σύγχυση σεξουαλικής ταυτότητας

-Φόβος / αναζήτηση οικειότητας

-Θέματα εμπιστοσύνης με πρόσωπα εξουσίας

Σχέσεις με τον εαυτό:

-Έλλειψη αυτοπεποίθησης

-Χαμηλή αυτοεκτίμηση

-Αποστροφή για το σώμα σου/ κακή εικόνα για το σώμα σου

Θέματα σωματικής υγείας:

-Πεπτικά προβλήματα

-Αναπνευστικά προβλήματα (άσθμα), Υπεραερισμός (γρήγορη, ρηχή αναπνοή)

-Χρόνιος πόνος (πονοκέφαλοι/ πλάτη/ ώμοι/ λαιμός/ στομάχι/ λεκάνη)

-Προβλήματα εγκυμοσύνης

-Προβλήματα στειρότητας

-Αδυναμία τακτικής ιατρικής παρακολούθησης (οδοντιατρική θεραπεία, οφθαλμολογικές εξετάσεις)

Προβλήματα/ θέματα συμπεριφοράς:

-Αυτοκτονικές σκέψεις / απόπειρα αυτοκτονίας/ ολοκληρωθείσα αυτοκτονία

-Κατάχρηση ουσιών (αλκοολ/ναρκωτικά)

-Άλλοι εθισμοί, όπως κάπνισμα, τζόγος, ψώνια κλπ

-Αυτοτραυματισμοί

-Τελειομανία

-Εργασιομανία

-Επικίνδυνη / ψυχαναγκαστική σεξουαλική συμπεριφορά ή αποφυγή της σεξουαλικής οικειότητας (συμπεριλαμβανομένου των εξετάσεων υγείας)

-Αναθυματοποίηση

-Εγκληματική συμπεριφορά

-Αδιάφορος /υπερπροστατευτικός ως γονέας

-Ανεπίλυτος θυμός που οδηγεί σε έντονες αντιπαραθέσεις

-Ανικανότητα να υπερασπιστείς τον εαυτό σου / πνίγεσαι  από τις ανάγκες των άλλων

Θέματα ψυχικής υγείας:

-Διαταραχές άγχους (κρίσεις πανικού/ κοινωνικό άγχος)

-Διαταραχές της συμπεριφοράς

-Άγχος

-Φοβίες (αποφυγή οδοντιατρικών/ γυναικολογικών εξετάσεων)

-Καταθλιπτικές διαταραχές

-Διατροφικές διαταραχές / παχυσαρκία

-Διαταραχές της διάθεσης

-Διαταραχές προσωπικότητας (borderline, διαταραχή αντικοινωνικής προσωπικότητας κλπ)

-Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες (flashback, εφιάλτες, παρεισφρητικές αναμνήσεις, διαταραχές ύπνου, προβλήματα συγκέντρωσης, υπερευαισθησία προσοχής, υπερβολικά ξαφνιάσματα, αυξημένη συναισθηματική διέγερση, συναισθηματικό μούδιασμα (αίσθημα ότι είσαι αποκομμένος από τα συναισθήματά σου/ έλλειψη συναισθημάτων)

Είδη παραμορφωμένου τρόπου σκέψης

Φιλτράρισμα: παίρνεις τα αρνητικά στοιχεία και τα μεγεθύνεις, φιλτράροντας (και τελικά αγνοώντας) όλες τις θετικές πλευρές μιας κατάστασης.

Πόλωση: τα πράγματα είναι μαύρα ή άσπρα, καλά ή κακά. Αν δεν είσαι τέλειος, είσαι αποτυχία. Δεν υπάρχει ενδιάμεση κατάσταση.

Υπερ-γενίκευση: καταλήγεις σε ένα γενικό συμπέρασμα που βασίζεται σε ένα μόνο περιστατικό ή σε ένα μόνο αποδεικτικό στοιχείο. Αν κάποτε σου συνέβη ένα κακό, περιμένεις να σου συμβεί ξανά και ξανά.  

Νοητική ανάγνωση: χωρίς οι άλλοι να το εκφράζουν, ξέρεις τι αισθάνονται και γιατί συμπεριφέρονται όπως συμπεριφέρονται. Συγκεκριμένα, είσαι σε θέση να καταλάβεις πώς οι άνθρωποι αισθάνονται για ‘σένα.   

Καταστροφολογία: περιμένεις την καταστροφή. Παρατηρείς ή ακούς για κάποιο πρόβλημα και αρχίζεις τα «και αν;»: «Κι αν γίνει κάποιo κακό;», «Κι αν συμβεί σε εσένα/ εμένα;»

Παίρνεις τα πάντα προσωπικά: σκέφτεσαι πως ό,τι κάνουν ή λένε οι άλλοι είναι κάποιου είδους αντίδραση προς εσένα. Επίσης, συγκρίνεις τον εαυτό σου με τους άλλους, προσπαθώντας να προσδιορίσεις ποιος είναι εξυπνότερος, ομορφότερος κλπ.

Πλάνες ελέγχου: αν νιώθεις ότι ελέγχεσαι εξωτερικά, καταλήγεις να θεωρείς τον εαυτό σου αβοήθητο και θύμα της μοίρας. Στην αντίθετη περίπτωση της πλάνης του εσωτερικού ελέγχου,  θεωρείσαι υπεύθυνος για τον πόνο και την ευτυχία του καθενός γύρω σου.

Πλάνη της δικαιοσύνης: αισθάνεσαι πικρία επειδή νομίζεις ότι γνωρίζεις τι είναι δίκαιο, αλλά οι άλλοι δε συμφωνούν μαζί σου

Κατηγόρια: θεωρείς τους άλλους υπεύθυνους για τον πόνο σου ή βρίσκεσαι στο άλλο άκρο, όπου κατηγορείς τον εαυτό σου για κάθε πρόβλημα που προκύπτει.

Πρέπει:  έχεις μια λίστα από άκαμπτους κανόνες για το πώς πρέπει να ενεργείς εσύ και οι άλλοι. Θυμώνεις με όσους παραβιάζουν τους κανόνες και αισθάνεσαι ενοχή όταν το κάνεις εσύ.

Εκλογίκευση των συναισθημάτων: πιστεύεις αυτόματα ότι τα συναισθήματά σου είναι  πραγματικότητα. Πχ : αν αισθάνεσαι χαζός και βαρετός, τότε θεωρείς πως είσαι χαζός και βαρετός.

Πλάνη της αλλαγής: περιμένεις ότι οι άλλοι θα αλλάξουν για να ταιριάξουν στα δεδομένα σου, αρκεί να τους πιέσεις ή να τους κολακέψεις αρκετά. Αισθάνεσαι ότι πρέπει να αλλάξεις τους ανθρώπους γιατί  η ελπίδα σου για ευτυχία φαίνεται να εξαρτάται ολοκληρωτικά από αυτούς.

Γενικές ταμπέλες: αναγάγεις  ένα-δύο χαρακτηριστικά σε γενικευμένη, αρνητική κρίση.

Έχεις πάντα δίκιο: είσαι σε διαρκή προσπάθεια να αποδείξεις ότι οι απόψεις και οι πράξεις σου είναι σωστές.  Θεωρείς  αδιανόητο το να κάνεις λάθος και θα φτάσεις σε οποιοδήποτε σημείο προκειμένου να αποδείξεις την ορθότητά σου.

Πλάνη της θείας δίκης: περιμένεις να αποπληρωθούν οι θυσίες και η αυταπάρνησή σου, σαν κάποιος να σε βαθμολογεί. Νιώθεις πικρία όταν η ανταμοιβή που περιμένεις δεν έρχεται.

Τα Στάδια της Απώλειας

Αυτοδιάθεση για διαχείριση θυμού

«Δε χρειάζεται να αποδείξω τον εαυτό μου σε αυτήν την κατάσταση . Μπορώ να παραμείνω ήρεμος»

«Όσο είμαι ήρεμος, ελέγχω τον εαυτό μου»

«Δε χρειάζεται να αμφιβάλλω για τον εαυτό μου. Το τι λένε ο άλλοι δεν έχει σημασία. Ο μόνος που μπορεί να με κάνει να θυμώσω ή να με κρατήσει ήρεμο είμαι εγώ»

«Ο θυμός μου είναι ένα σημάδι  ότι ήρθε η ώρα να μιλήσω στον εαυτό μου και να χαλαρώσω»

«Δε χρειάζεται να αισθάνομαι ότι απειλούμαι  απ’ αυτήν την κατάσταση»

«Τίποτα δε με υποχρεώνει να είμαι ικανός και δυνατός συνέχεια. Είναι φυσιολογικό να αισθάνομαι αβέβαιος ή μπερδεμένος»

«Είναι αδύνατο να ελέγξεις άλλους ανθρώπους και καταστάσεις. Το μόνο που μπορώ να ελέγξω είναι ο εαυτός μου και ο τρόπος που εκφράζω τα συναισθήματά μου»

«Είναι φυσιολογικό να αισθάνομαι αβέβαιος ή ανασφαλής κάποιες φορές. Δεν χρειάζεται να ελέγξω άλλα άτομα ή καταστάσεις»

«Μπορώ να επιβιώσω αν κάποιοι με κριτικάρουν.  Τίποτα δεν ορίζει ότι πρέπει να είμαι τέλειος»

«Αν κάποιος θέλει να εκραγεί από την οργή και τα νεύρα του, είναι δικό του θέμα. Δε χρειάζεται να απαντήσω στο θυμό του ή να αισθανθώ ότι απειλούμαι»

«Είναι εντάξει το να απομακρυνθώ από έναν καυγά»

«Είναι ωραίο να έχω τη συμπάθεια και την έγκριση των άλλων, αλλά ακόμα και χωρίς αυτά μπορώ να δεχτώ και να αγαπώ τον εαυτό μου»

«Είναι αποδεκτό το να κάνω λάθη»

«Οι άνθρωποι θα συμπεριφέρονται όπως εκείνοι θέλουν, όχι με τον τρόπο που θέλω εγώ»

«Νιώθω θυμωμένος, αυτό σημαίνει ότι πίσω από το αίσθημα του θυμού είτε έχω πληγωθεί, είτε φοβάμαι, είτε νιώθω ότι απειλούμαι»

Θέτοντας Όρια

- Ο θυμός, η οργή, το παράπονο, το αίσθημα απειλής, ασφυξίας ή η θυματοποίηση αποτελούν πολύτιμες ενδείξεις σχετικά με τα όρια που ίσως χρειάζεται να ορίσετε.

- Δεν μπορείτε να θέσετε όρια με κάποιον και ταυτόχρονα να φροντίσετε για τα συναισθήματά του. Μπορεί να αισθανθούν πληγωμένοι, θυμωμένοι ή απογοητευμένοι, αλλά αυτό δεν είναι δικό σας πρόβλημα. 

- Όταν θέτουμε όρια, ακούγεται ως εξής: «Αν εσύ δεν…» (π.χ. δεν πληρώσεις το ενοίκιο εγκαίρως) «…τότε εγώ θα…» (π.χ. θα σου ζητήσω να φύγεις από το σπίτι). Κάντε το σύντομο και απλό.

- Όταν αρχίζετε να θέτετε όρια, είναι φυσιολογικό αν αισθανθείτε ντροπή ή φόβο.

- Θα θέσετε όρια τη στιγμή που είστε έτοιμοι και μόνο, όχι νωρίτερα.

- Έχετε το δικαίωμα να πείτε, για παράδειγμα «Δε σου επιτρέπω να ξεσπάς σε ‘μένα το θυμό σου» ή «Δε δέχομαι την ασέβειά σου. Αν δε μπορείς να με σεβαστείς, μείνε μακριά».  Όταν κάποιος συμπεριφέρεται χωρίς να σας σέβεται, έχετε κάθε δικαίωμα να του το πείτε, να του ζητήσετε να το σταματήσει και να τον αποφύγετε αν η συμπεριφορά του δεν αλλάξει.

- Κανείς δεν έχει δικαίωμα να ζητήσει να μάθει τι σκέφτεστε και τι κάνετε. Οι πληροφορίες που μοιράζεστε με άλλους για θέματα που σας αφορούν, καθορίζονται από το αν αυτό φαίνεται σωστό σε εσάς και όχι από αυτό που θέλουν εκείνοι.

- Κανείς δεν έχει το δικαίωμα να σας πει τι να σκέφτεστε, να αισθάνεστε ή να κάνετε. Είστε κύριος των σκέψεων, των συναισθημάτων, των αξιών και των πεποιθήσεών σας.

- Δε χρειάζεται να είστε «καλοί» με ανθρώπους που δεν είναι καλοί μαζί σας.

- Είναι ανάγκη και δικαίωμά σας να αγαπάτε, να σέβεστε και να υπερασπίζεστε τον εαυτό σας.

- Έχετε κάθε δικαίωμα να είστε ο εαυτός σας και να ζείτε αβλαβείς  τη ζωή σας, ανεξάρτητα από το αν στους άλλους δεν αρέσει αυτό.

- Δε χρειάζεται να αισθάνεστε ενοχές επειδή δε συμπεριφέρεστε όπως οι άλλοι μπορεί να θέλουν ή επειδή δε δίνετε στους άλλους αυτό που περιμένουν από εσάς.

- Έχετε κάθε δικαίωμα στις αδυναμίες και στις ατέλειές σας. Δε χρειάζεται να αισθάνεστε ένοχοι επειδή δεν είστε τέλειοι.

- Είστε απολύτως αποδεκτοί ακριβώς όπως είστε αυτή τη στιγμή, με όποιες αισθήσεις, σκέψεις και συναισθήματα βιώνετε.