Ναρκισσιστική Διαταραχή Προσωπικότητας και Οικογένεια

Ένα χαρακτηριστικό των ατόμων που έχουν μεγαλώσει με μια μητέρα ή έναν πατέρα (ή και τους δυο γονείς) με ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας, είναι ότι έχουν μεγαλώσει πιστεύοντας ότι οι πνευματικά διαταραγμένοι είναι οι ίδιοι, κι όχι οι γονείς τους. Το γεγονός αυτό τους αναγκάζει να αμφιβάλλουν συνεχώς για τον εαυτό τους και για τα συναισθήματα που έχουν για εκείνους.

Ένα άλλο χαρακτηριστικό είναι ένα διαρκές αίσθημα ενοχής. Με άλλα λόγια, ενώ μπορεί να υποψιάζεται κανείς ότι κάτι δεν πάει καλά με τους γονείς του, νιώθει ντροπή και μόνο που το σκέφτεται καταλήγοντας να αυτοτιμωρείται γι' αυτό..

Υπάρχουν δύο βασικά είδη ναρκισσιστών γονιών:

Εκείνοι που “καταπίνουν” τα παιδιά τους – αυτοί είναι οι γονείς που βλέπουν τα παιδιά τους ως προεκτάσεις του εαυτού τους. Οι γονείς αυτοί εμπλέκονται μανιωδώς στη ζωή των παιδιών τους και σε ακραίο βαθμό. Δεν σέβονται τα όρια τους ή δεν τα αναγνωρίζουν ως ξεχωριστά άτομα, και

Εκείνοι που αγνοούν τα παιδιά τους – αυτοί είναι οι γονείς που έχουν ελάχιστο ενδιαφέρον για τα παιδιά τους. Αυτοί βλέπουν ξεκάθαρα μόνο τα όρια μεταξύ των ίδιων και των παιδιών τους κι ως αποτέλεσμα παραμελούν τη φροντίδα τους ή προβάλλουν οποιοδήποτε ενεργό ενδιαφέρον για τη ζωή τους.

Περαιτέρω ενδείξεις για τη συμπεριφορά των γονιών με ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας είναι οι παρακάτω:

Έλεγχος μέσω της συνεξάρτησης - “Μη με αφήσεις. Σε χρειάζομαι. Δε μπορώ να ζήσω χωρίς εσένα” είναι κάτι που μπορεί να διατυπώθηκε λεκτικά ή να σου το πέρασαν μέσω χειρισμού. Κάτι τέτοιο κατέστησε αδύνατο να ζήσεις μια αυτόνομη ζωή ή να δημιουργήσεις ανεξάρτητες προτεραιότητες από των γονιών σου.

Η ενοχή - Μια άλλη μέθοδος ελέγχου ήταν η διαρκής πρόκληση ενοχών προκειμένου να κάνεις αυτό που ήθελαν εκείνοι. “Έχω κάνει τόσα για 'σένα, θυσίασα τα πάντα για 'σένα” είναι φράσεις που σε κάνουν να αισθάνεσαι υποχρεωμένος, πράγμα που μεταφράζεται σε πλήρη υπακοή σε εκείνους.

Σε αγαπούσαν μόνο όταν έκανες αυτό που ήθελαν - οι ναρκισσιστές γονείς, έχουν την τάση να αποσύρουν πολύ εύκολα την αγάπη τους. Αν δεν κατάφερνες να κάνεις αυτό που ήθελαν, θα σε τιμωρούσαν αυστηρά ή δε θα σου μιλούσαν για καιρό. Ένιωθες ότι σε αγαπούσαν μόνο όταν τους αποδείκνυες την αξία σου.

Έπρεπε να πατσίσουν αυτό που τους έκανες - Όταν έκανες κάποιο “λάθος”, όσο ασήμαντο κι αν ήταν, ή έκανες κάτι ενάντια στη θέλησή τους, έπρεπε να τιμωρηθείς. Αυτός ο παιδαριώδης τρόπος εκδίκησης μπορεί να ήταν διακριτικός ή πολύ προφανής. Για παράδειγμα, μπορεί να σαμποτάριζαν σκόπιμα κάτι για το οποίο νοιαζόσουν, έσπαζαν πράγματά σου ή σου τα έκρυβαν.

Δε σεβάστηκαν ποτέ τα όριά σου - Δεν είχες ποτές κάποιο δικό σου “προσωπικό” χώρο για να μεγαλώσεις. Οι γονείς σου μπορεί να έμπαιναν στο δωμάτιό σου, να έψαχναν τα προσωπικά σου αντικείμενα χωρίς δεύτερη σκέψη και ενίοτε να χρησιμοποιούσαν κάτι που έβρισκαν, εναντίον σου.

Σε ανταγωνίζονταν - Αν για παράδειγμα αγοράζες κάτι ωραίο, ή θα σου το έπαιρναν ή θα αγόραζαν κάτι καλύτερο για τον εαυτό τους.

Τα επιτεύγματά σου ήταν “δικά τους” - όταν κάποιος σε επιβράβευε για κάτι που έκανες καλά, ο γονιός σου επενέβαινε αμέσως στρέφοντας την προσοχή στον ίδιο. Αν για παράδειγμα κάποιος σε συνέχαιρε για τις αθλητικές σου επιδόσεις, ο γονιός θα επενέβαινε με μια φράση όπως “Ναι, το πήρε από 'μένα”. 

Σου έλεγαν συνεχώς ψέματα - Ένας από τους μηχανισμούς για να σε χειραγωγήσουν, να σε ελέγξουν και να σε εκμεταλλευτούν με οποιοδήποτε τρόπο, ήταν τα ψέματα. Δεν ήσουν ποτέ σίγουρος αν μπορούσες να τους εμπιστευτείς, αν ήταν αληθινοί και ειλικρινείς μαζί σου ή αν σου ετοίμαζαν μια παγίδα για να πέσεις μέσα.

Δεν ενδιαφέρθηκαν ποτέ για τα συναισθήματά σου - Αισθανόσουν ότι δε μπορούσες ποτέ να μοιραστείς τα συναισθήματά σου με τους γονείς σου γιατί είτε θα σε κορόιδευαν, είτε θα κατέληγαν να μιλούν για τον εαυτό τους. Με κάποιο τρόπο, ό, τι κι αν σε απασχολούσε ως παιδί κατέληγε σε υπόθεση που στρέφονταν γύρω από εκείνους κι όχι εσένα.

Σε προσέβαλλαν συνέχεια – Οι γονείς σου σε υποτιμούσαν, σε απαξίωνεαν και σε ταλαιπωρούσαν σε μόνιμη βάση. Μπορεί ακόμα και να επέμεναν να τονίζουν κάποια ανασφάλειά σου, την οποία χρησιμοποιούσαν για να σε ταπεινώσουν.

Ασκούσαν υπερβολικό έλεγχο πάνω σου – με άλλα λόγια, όταν δεν τους υπάκουες, θα σε τιμωροούσαν. Το μήνυμα ήταν ξεκάθαρο “υπάκουσέ με ή θα τιμωρηθείς”. Η φύση της τιμωρίας μπορεί να ήταν συναισθηματική ή σωματική, συμπεριλαμβανομένου συναισθηματικών εκβιασμών ή/και ξυλοδαρμών.

Πρόκληση πνευματικής σύγχυσης – προκειμένου να σε ελέγξουν, χρησιμοποιούσαν μια ψυχολογική τακτική χειρισμού για να σου προκαλέσουν πνευματική σύγχυση. Αυτό σημαίνει ότι σε έκαναν σκόπιμα να νιώσεις ότι τρελαίνεσαι ή να αμφιβάλλεις για τη λογική σου, για να έχουν το πάνω χέρι. Μια τέτοια τακτική δημιουργεί μόνιμη αμφιβολία για το ίδιο το άτομο κατά την παιδική ηλικία, την εφηβεία ή και την ενήλικη ζωή του.

Ήσουν ο “γονιός” του γονιού σου – ως παιδί, είχες επιφορτιστεί με τη φροντίδα του γονιού σου. Είχες μετατραπεί σε έναν αναπληρωματικό γονιό που έπρεπε να ικανοποιήσει τις ανάγκες του, αντί να φροντίζει εκείνος τις δικές σου.

Οι γονείς σου είχαν ένα “αγαπημένο” παιδί – στην οικογένειά σου ένα παιδί ήταν το αγαπημένο και ένα ο αποδιοπομπαίος τράγος. Με άλλα λόγια το ένα παιδί το έβλεπαν σαν τέλειο, ενώ το άλλο ήταν το μαύρο πρόβατο και η πηγή κάθε κακού. Οι ρόλοι αυτοί μπορεί να άλλαζαν συχνά.

Αντιδρούσαν πολύ έντονα σε κάθε μορφή κριτικής – Αν μπήκες ποτέ στη διαδικασία να επικρίνεις τον πατέρα ή τη μητέρα σου, ποια ήταν η αντίδρασή τους; Αν κάποιος από τους δύο ήταν ναρκισσιστής, είναι πιθανό να αντέδρασαν με ακραίο τρόπο: φωνές ή και βία σωματική είναι πιθανά.

Προβολή της κακής τους συμπεριφοράς πάνω σου – για παράδειγμα, αν ήσασταν σε κάποια διένεξη μπορεί να σου φώναζαν με υστερικό τρόπο “πώς τολμάς και μιλάς έτσι στη μητέρα σου. Πήγαινε στο δωμάτιό σου και θα τα ξαναπούμε όταν σταματήσεις να τσιρίζεις”.

Δεν έδειξαν ποτέ καθόλου ενσυναίσθηση – δε σε ρώτησαν ποτέ για τα συναισθήματά σου, δε σου στάθηκαν ψυχολογικά ή νοιάστηκαν πραγματικά για εσένα. Έμοιαζαν να ενδιαφέρονται αποκλειστικά για τα προσωπικά τους συναισθήματα.

Αυθεντίες – ακόμα κι όταν έκαναν κάποιο λάθος ή σε αντιμετώπιζαν με άδικο τρόπο, δε σου ζητούσαν ποτέ συγνώμη. Όταν τους αντιμετώπιζες για το γεγονός, αρνούνταν όλες τις κατηγορίες και προσπαθούσαν να στρέψουν την ευθύνη πάνω σου.

Τους άρεσε να παρουσιάζουν την εικόνα της τέλειας οικογένειας στους απ' έξω – Είναι πιθανό οι γονείς σου να έφταναν σε ακραία σημεία προκειμένου να περάσουν την εικόνα της αγαπημένης, επιτυχημένης, αξιοζήλευτης οικογένειας. Πιθανότατα γνώριζες πολύ καλά πόσο ψεύτικο ήταν όλο αυτό, αλλά σιωπούσες φοβούμενος την οργή τους.

Στα παραπάνω μπορεί να αναγνωρίζεις κάποιες συμπεριφορές των γονιών σου ή και όλες (σ' αυτήν την περίπτωση, προσοχή!)

Αν αναρωτιέσαι ακόμα αν είσαι το παιδί ενός ναρκισσιστή, είναι πιθανό να αντιμετωπίζεις προβλήματα όπως:

• Συνεξάρτηση στις σχέσεις σου
• Περιορισμένη αίσθηση του εαυτού
• Μη ξεκάθαρα διαπροσωπικά όρια και αδυναμία να πεις “όχι”
• Χρόνια ενοχή ή ντροπή
• Αποστροφή προς τον ίδιο σου τον εαυτό
• Κενότητα
• Θέματα έλλειψης εμπιστοσύνης
• Αδυναμία έκφρασης ή διαχειρισμού συναισθημάτων
• Άγχος ή κατάθλιψη
• Τάση να ικανοποιείς πάντα τους άλλους

(σε άλλη ανάρτηση θα αναφερθώ για τους μηχανισμούς διαχείρισης της συμπεριφοράς γονιών με ΝΔΠ, στην ενήλικη ζωή και τι μπορεί να γίνει προκειμένου να καταφέρει κανείς να βιώσει μια πιο γεμάτη και ουσιαστική ζωή)