Αρχέτυπα – Μέρος Γ’
Μια συλλογή αρχετύπων ΙΙΙ

Κλόουν (Γελωτοποιός, Τρελός)

Το αρχέτυπο του Κλόουν συνδέεται με 3 βασικά χαρακτηριστικά: το να κάνεις τους άλλους να γελούν, να τους κάνεις να κλαίνε, και το να φοράς μια μάσκα που κρύβει τα πραγματικά σου συναισθήματα. Ο Κλόουν είναι συνήθως άνδρας, ενώ οι γυναίκες παίζουν το ρόλο αυτό είτε στη λογοτεχνία, είτε στο θέατρο. Σε κοινωνικό επίπεδο, ένας άνδρας που εκφράζει συναισθήματα σχετίζεται με την αδυναμία και την απώλεια ελέγχου. Γι’ αυτό και ο άνδρας πρέπει να φορά μια μάσκα, η οποία συνήθως απεικονίζει ένα κλαμένο πρόσωπο. Ο Κλόουν αντικατοπτρίζει τα συναισθήματα του πλήθους, κάνοντας το κοινό να γελά μέσω της σάτιρας. Συνήθως, τα μηνύματα που επικοινωνεί ο Κλόουν μέσω του χιούμορ είναι πολύ σοβαρά αφού συχνά επικρίνει την υποκρισία του ανθρώπου. Επειδή φορά μάσκα, ο Κλόουν επιτρέπεται –και αναμένεται- να περάσει τα όρια του κοινωνικά αποδεκτού, αναπαριστώντας αυτό που θα ήθελαν οι άνθρωποι να πουν ή να κάνουν οι ίδιοι.

Η σκοτεινή πλευρά του Κλόουν ή του Τρελού εκδηλώνεται ως σκληρή προσωπική κοροϊδία ή προδοσία, και ειδικά το σπάσιμο της εμπιστοσύνης που κερδήθηκε μέσω προσωπικών σχέσεων.

Η προσωπική σας αξιολόγηση  πάνω στο αρχέτυπο αυτό πρέπει να γίνει εξετάζοντας τη χρήση  του χιούμορ σε σχέση με την εξουσία. Ο καθένας μπορεί να είναι αστείος, αλλά εξετάστε αν υπάρχει ένα συγκεκριμένο μοτίβο συμπεριφοράς από πλευράς σας, το οποίο παίζει σημαντικό ρόλο στην αυτοπροστασία και την επιβίωσή σας.

Σύντροφος (Φίλος, Δεξί Χέρι, Ταίρι, Συνεργάτης)

Τα θετικά χαρακτηριστικά του Συντρόφου είναι η πίστη, η επιμονή και η ανιδιοτέλεια. Ένας Σύντροφος υπηρετεί συμβολικά μια προσωπικότητα που έχει συχνά μια ισχυρότερη φύση ή ένα ρόλο στη ζωή, που φέρει εξουσία. Γραμματείς και προσωπικοί βοηθοί  είναι χαρακτηριστικά «Δεξιά Χέρια», οι οποίοι φροντίζουν τις λεπτομέρειες της ζωής, μέρα με τη μέρα. Οι Σύντροφοι παρέχουν συνήθως συναισθηματική παρά σεξουαλική στήριξη. Οι πλατωνικές ή φιλικές σχέσεις συνδέονται περισσότερο με το συγκεκριμένο αρχέτυπο.

Η προδοσία είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της σκοτεινής πλευράς του Συντρόφου.

Δεσποσύνη (Πριγκίπισσα)

Η Νεαρή Κοπέλα σε κίνδυνο είναι ίσως το παλαιότερο θηλυκό αρχέτυπο σε όλη τη λαϊκή λογοτεχνία και τον κινηματογράφο. Είναι πάντα όμορφη, ευάλωτη και χρειάζεται διάσωση, κατά προτίμηση από έναν Ιππότη, και, αφού σωθεί, τη φροντίζουν με τρόπο πολυτελή. Η απογοητευμένη Δεσποσύνη πρέπει να περάσει από μια διαδικασία ενδυνάμωσης και εκμάθησης του να φροντίζει τον εαυτό της. Η σκοτεινή πλευρά του αρχέτυπου διδάσκει με λάθος τρόπο ετεροχρονισμένες, πατριαρχικές αντιλήψεις ότι οι γυναίκες είναι αδύναμες, αβοήθητες κι ότι χρειάζονται προστασία. Οδηγεί τις γυναίκες να περιμένουν ότι κάποιος άλλος θα δώσει τις μάχες τους αντί γι’ αυτές, αρκεί να παραμένουν αφοσιωμένες, όμορφες και κρυμμένες στο κάστρο τους. Πολλές είναι οι γυναίκες που ακόμα και σήμερα περιμένουν έναν τέτοιο άντρα, ενώ αντίστοιχα, κάποιοι άντρες μεγαλώνουν με αυτό το σκοπό (Βλέπε Πρίγκιπας και Ιππότης).

Το αρχέτυπο αυτό φέρει ένα βαρύ φορτίο αντιφεμινισμού. Ακόμα κι αν χρησιμοποιηθεί θετικά, η λέξη Πριγκίπισσα συνεπάγεται έναν εκτός πραγματικότητας, μετριοπαθή και υποτακτικό χαρακτήρα. Αλλά μια «πραγματική» Πριγκίπισσα δεν αναζητά τη βολή και τη διασκέδαση, αλλά νοιάζεται για την ευημερία των γύρω της (πχ η ιστορία της Σεχραζάντ που παντρεύτηκε το σουλτάνο , ο οποίος σκότωνε όλες του τις γυναίκες την αυγή και λέγοντάς του ιστορίες για χίλιες και μία νύχτες, έσωσε τις γυναίκες  της περιοχής).

Εξετάζοντας τη σχέση σας με το αρχέτυπο αυτό, γυρίστε στις παιδικές σας φαντασιώσεις και θυμηθείτε ποιες ήταν οι προσδοκίες σας  στην αναζήτηση συντρόφου. Μήπως περιμένατε (ή περιμένετε ακόμα) τον Ιππότη σας; Μήπως χρειαζόσασταν κάποιον να σας σώσει; Και τώρα που αντιμετωπίζετε τις συνέπειες μια διαλυμένης σχέσης, μήπως οι λόγοι εντοπίζονται σε μια απογοήτευση των προσδοκιών σας που δεν ικανοποιήθηκαν;

Καταστροφέας (Αττίλα, Τρελός Επιστήμονας, Κατά συρροή Δολοφόνος)

Η Καταστροφή και το Ξαναχτίσιμο είναι ένας άλλος τρόπος  για να περιγράψουμε το Θάνατο και την Αναγέννηση, τον κύκλο της ζωής. Συστήματα και δομές πρέπει να διαλυθούν ώστε νέα ζωή να ξαναγεννηθεί. Μύθοι και θρύλοι θεοτήτων που φέρνουν καταστροφές στη γη είναι κοινές σε όλες τις παραδόσεις. Ο Γιαχβέ κατέστρεψε τον κόσμο με τη μεγάλη πλημμύρα και έβρεξε φωτιά και θειάφι στο Σόδομα και Γόμορρα. Στην ινδουιστική παράδοση, η θεά Κάλι, η οποία απεικονίζεται να φορά μια ζώνη από διαμελισμένα χέρια και ένα κολιέ από ανθρώπινα κεφάλια, αντιπροσωπεύει τη θετική δύναμη της καταστροφής, εξοντώνοντας την άγνοια και αποκαθιστώντας την παγκόσμια τάξη.  Ενώ ο θεός Σίβα, το αρσενικό ομόλογο της Κάλι, καταστρέφει προκειμένου να δημιουργήσει.

Η παρόρμηση της καταστροφής και της αναδόμησης είναι αρχετυπική. Είμαστε δεμένοι σ’ αυτόν τον κύκλο, στον οποίο εμπεριέχεται  η μάθηση. Η Καταστροφή αναφέρεται επίσης στην απελευθέρωσή μας από αυτό που μας καταστρέφει. Έτσι, πολλοί θεραπευτές παίζουν το ρόλο του Καταστροφέα βοηθώντας τους άλλους να απελευθερωθούν από καταστροφικά συναισθήματα και συμπεριφορές. Η δύναμη της θετικής καταστροφής είναι ιδιαίτερα θεραπευτική και απελευθερωτική.

Η σκοτεινή εκδήλωση του αρχέτυπου υποδηλώνει ότι η καταστροφή γίνεται αυτοσκοπός, και το άτομο μεθάει από την καταστροφική του δύναμη και εθίζεται σ’ αυτήν.  Ο Καταστροφέας δημιουργεί θάνατο, τρέλα, κακοποίηση και στοχεύει άτομα και ομάδες. Μπορεί να εκδηλωθεί σαν ένα έθνος που καταστρέφει άλλους λαούς, ή άτομα που καταστρέφουν το περιβάλλον. Αν στην αυτόαξιολόγησή σας αναγνωρίσετε ένα μοτίβο συμπεριφοράς, το οποίο σας ωθεί να καταστρέφετε σχέσεις ή αποκτάτε στάσεις και απόψεις που καταστρέφουν τα όνειρα και το δυναμικό των άλλων, θα πρέπει να συμπεριλάβετε τη σκοτεινή πλευρά του αρχέτυπου στο προσωπικό σας δυναμικό.

Ντετέκτιβ (Κατάσκοπος, Διπλός Πράκτορας, Λαγωνικό, Σέρλοκ Χολμς, Ιδιωτικός Ερευνητής- αλλά και Πολεμιστής/Αγωνιστής κατά του εγκλήματος)

Τα θετικά χαρακτηριστικά του Ντετέκτιβ περιλαμβάνουν την ικανότητα αναζήτησης της γνώσης και της πληροφόρησης που βοηθά την επίλυση εγκλημάτων και την προστασία του κόσμου. Ο Ντετέκτιβ συνδυάζει τη δύναμη της παρατήρησης με μια ιδιαίτερα εξελιγμένη διαίσθηση, είναι ένα δημόσιο πρόσωπο και συνήθως τυγχάνει μεγάλου σεβασμού. Σε αντίθεση με τον Κατάσκοπο, ο οποίος έχει συγκαλυμμένη δράση και συνήθως αποσπά με παράνομο τρόπο μυστικές πληροφορίες. Οι στάση μας απέναντι στον Κατάσκοπο έχει να κάνει συχνά με το ποιο μέρος υποστηρίζει.

Η σκοτεινή πλευρά του εν λόγω αρχέτυπου μπορεί να εκδηλωθεί ως ηδονοβλεψία, παραποίηση πληροφοριών, ή ξεπούλημα στον υψηλότερο πλειοδότη. Να σημειωθεί ότι στην περίπτωση όπου γονείς  «κατασκοπεύουν» τα παιδιά τους με καλές προθέσεις, για να τα προφυλάξουν από ουσίες και σχέσεις, φλερτάρουν ανοιχτά με τη σκιά του αρχέτυπου.