Αρχέτυπα – Μέρος Γ’
Μια συλλογή αρχετύπων II

Ζητιάνος (Άστεγος, Άπορος)

Χωρίς καθόλου υλικούς πόρους, ο Ζητιάνος σχετίζεται με την εξάρτηση από την καλοσύνη των άλλων.  Εύκολα θα πίστευε κανείς πως το αρχέτυπο του Ζητιάνου έχει μόνο αρνητική πλευρά, κάτι όμως που δεν είναι αληθές. Δε χρειάζεται να πεθαίνει κάποιος από την πείνα για να θεωρηθεί Ζητιάνος. Οι άνθρωποι εκλιπαρούν για προσοχή, αγάπη, εξουσία και υλικά αγαθά. Από συμβολική άποψη, το αρχέτυπο του Ζητιάνου αντιπροσωπεύει μια δοκιμασία που αναγκάζει το άτομο να αντιμετωπίσει τη χειραφέτηση ξεκινώντας από το σημείο μηδέν της φυσικής επιβίωσης. Για το αρχέτυπο αυτό  είναι θεμελιώδους σημασίας το να μάθει για την πραγματική φύση της γενναιοδωρίας, της συμπόνιας και της αυτό-εκτίμησης.

Νταής (Δειλός)

Το αρχέτυπο αυτό εκφράζει την αλήθεια ότι το πνεύμα είναι πάντα δυνατότερο από το σώμα. Σε συμβολικό επίπεδο, το φυσικό μας σώμα μπορεί να «φοβερίσει» την ψυχή μας με ένα σωρό λόγους για τους οποίους θα πρέπει να μην αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις της ζωής, που μας τρομοκρατούν με το μέγεθός τους. Το τελευταίο πράγμα που θα πρέπει να σκεφτεί κανείς για να αξιολογήσει την προσωπική του σχέση με το αρχέτυπο αυτό είναι το αν τρομοκρατεί τους άλλους μ’ αυτόν τον τρόπο. Αυτό που πρέπει να σκεφτείτε είναι αν κατά τη διάρκεια της ζωής σας αντιμετωπίζετε τη μία εμπειρία ή σχέση, μετά την άλλη, οι οποίες είναι πιο δυνατές από εσάς και σας κάνουν να αναρωτιέστε αν μπορείτε να αντεπεξέλθετε.

Κάτω από κάθε Νταή κρύβεται ένας Δειλός που προσπαθεί να κρύψει την πραγματική του ταυτότητα από τους άλλους. Συμβολικά, ο Δειλός για να μπορέσει να «δυναμώσει» πρέπει να αντιμετωπίσει τον «εσωτερικό» του Νταή, δηλαδή τους φόβους του.

Παιδί (Ορφανό, Τραυματισμένο, Μαγικό/ Αθώο, Παιδί της Φύσης, Θεϊκό, Αιώνιο Παιδί)

Όλοι έχουμε στην ψυχή μας εκφράσεις από καθεμιά από τις παραπάνω πτυχές του Παιδιού. Ωστόσο, συνήθως μόνο μία κυριαρχεί πάνω στις άλλες. Το Τραυματισμένο Παιδί για παράδειγμα, μπορεί να έχει τόσο έντονες ανάγκες που να είναι σχεδόν αδύνατο το Μαγικό Παιδί να εκφράσει τις αρετές του. Επίσης, επειδή κάθε μία από τις πτυχές που αναφέρονται υπάρχει σε διάφορους βαθμούς έντασης σε κάθε ψυχή, κάποια παρόμοια μοτίβα συχνά επικαλύπτονται, γεγονός που καθιστά δύσκολο να ξεχωρίσει κανείς με ποιο συνδέεται πιο έντονα. Αν βρείτε ότι συνδέεστε εξίσου με το Ορφανό και το Τραυματισμένο Παιδί, ή το Αιώνιο Παιδί και το Παιδί της Φύσης, συμπεριλάβετε στο ένα που θα επιλέξετε και τις αξίες του άλλου.

Ορφανό Παιδί

Το Ορφανό Παιδί είναι ο βασικός χαρακτήρας στις περισσότερες παιδικές ιστορίες (Annie, Bambi, Η Μικρή Γοργόνα, Χάνσελ και Γκρέτελ, Χιονάτη, Σταχτοπούτα, κλπ). Το κοινό μοτίβο στις ιστορίες αυτές που αντανακλάται στις ζωές των ανθρώπων είναι η, από τη γέννησή τους, αίσθηση ότι δεν είναι μέρος της οικογένειάς τους, συμπεριλαμβανομένου και της ψυχικής οικογένειας ή της φυλής. Ωστόσο, ακριβώς επειδή τα ορφανά δεν έχουν θέση στον οικογενειακό κύκλο, πρέπει να αναπτύξουν την ανεξαρτησία από νωρίς στη ζωή τους. Η απουσία οικογενειακών επιρροών, συμπεριφορών και παραδόσεων, εμπνέουν ή υποχρεώνουν το Ορφανό Παιδί να χτίσει μια εσωτερική πραγματικότητα που βασίζεται στην προσωπική κρίση και εμπειρία. Τα Ορφανά που καταφέρνουν να βρουν ένα μονοπάτι επιβίωσης από μόνα τους, στις ιστορίες/παραμύθια, συχνά πανηγυρίζουν που κέρδισαν μια μάχη με μια σκοτεινή δύναμη, η οποία συμβολικά αναπαριστά το φόβο της επιβίωσης όντας μόνος στον κόσμο.

Η σκοτεινή πλευρά του αρχέτυπου περιγράφει εκείνους  που δεν καταφέρνουν  ποτέ να μεγαλώσουν μακριά από την «πραγματική» τους οικογένεια. Το αίσθημα της εγκατάλειψης και τα τραύμα από την οικογενειακή απόρριψη εμποδίζουν την ωρίμανσή τους, αναζητώντας συχνά υποκατάστατα οικογενειακών δομών ώστε να νιώσουν ότι ανήκουν κάπου. Έτσι αντί για θεραπευτικές υποστηρικτικές ομάδες, θα αναζητήσουν «σκοτεινές» ομάδες ή οικογένειες, αναβάλλοντας μ'αυτόν τον τρόπο τη θεραπεία των πληγών που κουβαλάνε, οι οποίες γνωρίζουν βαθιά μέσα τους ότι θα επέλθουν με τη μετάβαση στην ενηλικίωση. Η ταύτιση με το Ορφανό ξεκινά με την αξιολόγηση των αναμνήσεων της παιδικής ηλικίας, δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή στο κατά πόσο η οδυνηρή σας ιστορία πηγάζει από την αίσθηση ότι δε γίνατε ποτέ απόλυτα δεκτός ως μέλος της οικογένειας σας.

Τραυματισμένο Παιδί

Το αρχέτυπο του Τραυματισμένου Παιδιού κουβαλά μνήμες κακοποίησης, αμέλειας και άλλων τραυμάτων που μπορεί να έχουμε υποστεί κατά την παιδική ηλικία. Συνήθως είναι το μοτίβο με το οποίο οι άνθρωποι σχετίζονται περισσότερο, δεδομένου μάλιστα ότι γίνεται συχνά το επίκεντρο σε μια θεραπεία και αναγνωρίζεται στην ψυχανάλυση ως ο βασικός ένοχος για τα προβλήματα του ενήλικα. Η επιλογή  του πληγωμένου παιδιού προϋποθέτει την αποδοχή των οδυνηρών εμπειριών της παιδικής ηλικίας  και τη σημαντική επίδρασή τους στην ενήλικη ζωή. Πολλοί για παράδειγμα, κατηγορούν το Τραυματισμένο Παιδί για όλες τις δυσλειτουργικές τους σχέσεις.

Οι οδυνηρές εμπειρίες του αρχέτυπου  του Τραυματισμένου Παιδιού, συχνά ξυπνούν στο άτομο μια βαθιά αίσθηση συμπόνιας και μια επιθυμία να βρει έναν τρόπο υπηρεσίας με σκοπό να βοηθά άλλα Τραυματισμένα Παιδιά. Από πνευματική άποψη, μια τραυματισμένη παιδική ηλικία ανοίγει το δρόμο της μάθησης της συγχώρεσης. Η σκοτεινή πλευρά του μπορεί να εκδηλωθεί με μια διαρκή αίσθηση αυτό-οικτιρμού, μια τάση να κατηγορούνται οι γονείς για τις τρέχουσες αδυναμίες και δυσκολίες του ατόμου και με την αδυναμία να προχωρήσει στη συγχώρεση.

Το Μαγικό/Αθώο Παιδί

Το αρχέτυπο αυτό αντιπροσωπεύει το κομμάτι μας που είναι "μαγεμένο", αλλά και "μαγικό" για τους άλλους. Βλέπει το δυναμικό της ομορφιάς σε όλα τα πράγματα. Ακόμα κι όταν όλα καταρρέουν, όπως σε περιόδους κρίσης, το Μαγικό Παιδί συνεχίζει να εμπνέει τους ανθρώπους να αναζητήσουν τη θαυμαστή πλευρά της ζωής.

Θα μπορούσε να υποθέσει κανείς ότι το αρχέτυπο αυτό αναφέρεται μόνο στα ευχάριστα χαρακτηριστικά των παιδιών, αλλά ενσαρκώνει επίσης τη σοφία και το θάρρος για την αντιμετώπιση των δύσκολων συνθηκών.

Ο Μπωντλαίρ έγραψε πως «μεγαλοφυΐα  είναι η ανάκτηση της παιδικής ηλικίας» και υπό την έννοια αυτή, το Μαγικό Παιδί είναι κάτι σας ιδιοφυία. Το αρχέτυπο αυτό είναι προικισμένο με τη δύναμη της φαντασίας και την πεποίθηση ότι όλα είναι δυνατά. Η σκιά του Μαγικού Παιδιού εκδηλώνεται ως έλλειψη  της δυνατότητας να πιστέψει το άτομο  σε «θαύματα», και της μεταμόρφωσης του κακού σε καλό. Ένα τραυματισμένο Μαγικό Παιδί εμφανίζει  συχνά συμπεριφορές απαισιοδοξίας και κατάθλιψης, ειδικά όταν εξερευνά όνειρα μια που τα δικά του «μια φορά κι έναν καιρό» κρίθηκαν ανόητα από  κυνικούς ενήλικες. Μια άλλη σκοτεινή εκδήλωση του αρχέτυπου είναι η απάθεια και η πεποίθηση ότι η ενέργεια και η δράση δεν είναι αναγκαία στη ζωή, κάνοντας έτσι το άτομο να αποσύρετε στον κόσμο της φαντασίας του.

Το Παιδί της Φύσης

Αυτό το αρχέτυπο εμπνέει βαθιά και στενή σύνδεση με τη φύση και έχει μια ιδιαίτερη έλξη στις φιλίες με τα ζώα. Αν και το Παιδί της Φύσης έχει λεπτές συναισθηματικές ιδιότητες, μπορεί επίσης να έχει εσωτερικές αντοχές και την ικανότητα για επιβίωση – η ανθεκτικότητα της ίδια της Φύσης.  Το αρχέτυπο αυτό μπορεί να καθιστά το άτομο ικανό να «επικοινωνεί» με τα ζώα, όπως για παράδειγμα, σε ιστορίες όπου ένα ζώο σώζει το παιδί-σύντροφό του. Κτηνίατροι και ακτιβιστές για τα δικαιωμάτων των ζώων συνδέονται με το αρχέτυπο αυτό γιατί ένιωθαν, από την παιδική τους ηλικία, ένα δέσιμο με τα ζώα.

Η σκοτεινή πλευρά του αρχέτυπου εκδηλώνεται με την τάση κακοποίησης των ζώων, των ανθρώπων, του περιβάλλοντος.

Ωστόσο, η αγάπη για τα ζώα δεν είναι αρκετή για να αιτιολογήσει την επιλογή αυτού του αρχέτυπου. Πρόκειται περισσότερο για ένα μοτίβο ζωής, με ένα βαθύ δέσιμο, όπου η ευημερία της ψυχής του ατόμου εξαρτάται από τους δεσμούς με τα ζώα.

Το Αιώνιο Παιδί

Οι θετικές πτυχές του αρχέτυπου αυτού συμπεριλαμβάνουν την αποφασιστικότητα του ατόμου να παραμείνει για πάντα νέο στο σώμα, στο μυαλό και στο πνεύμα. Τα άτομα αυτά δε θα πάψουν ποτέ να χαίρονται τη ζωή και βασίζονται στη θετική ενέργεια του αρχέτυπου αυτού για να διατηρήσουν τη στάση ζωής τους. Η σκιά του Αιώνιου Παιδιού εκδηλώνεται συνήθως ως αδυναμία για ωρίμανση και αποδοχή της υπεύθυνης ζωής του ενήλικα. Όπως ο Πίτερ Παν, αρνείται να κλείσει έναν κύκλο ζωής, στον οποίο είναι ελεύθερος να ζει χωρίς τα όρια της συμβατικής ενηλικίωσης. Η σκοτεινή πλευρά του Αιώνιου Παιδιού, μπορεί στις γυναίκες να εκδηλωθεί ως ακραία εξάρτηση από αυτούς που αναλαμβάνουν την ασφάλειά τους. Η αναξιοπιστία και η αδυναμία αποδοχής της διαδικασίας γήρανσης, είναι επίσης ενδείξεις για το αρχέτυπο αυτό.  Αν και λίγοι είναι αυτοί που χαίρονται το τέλος της νεότητάς τους, το Αιώνιο Παιδί είναι αυτό που παραδέρνει μεταξύ των σταδίων της ζωής, γιατί δεν έχει θέσει τα θεμέλια για μια λειτουργική ενήλικη ζωή.

Το Θεϊκό Παιδί

Το Θεϊκό Παιδί συνδέεται στενά και με το Αθώο και με το Μαγικό Παιδί, αλλά ξεχωρίζει λόγω της αποστολής του. Το Θεϊκό Παιδί (Θείο Βρέφος) έχει επίσης μια ιστορική αναφορά από μόνο του. Πριν 2000 χρόνια (εποχή των Ιχθύων) εισήχθη το  αρχέτυπο της Θείας Οικογένειας. Η δομή  Πατέρα-Μητέρα-Θεϊκό Παιδί είχε εισαχθεί από την αιγυπτιακή μυθολογία με τον Όσιρι, την Ίσις και το γιο τους τον Ώρο, οι οποίοι όμως δε μοιράζονταν τις σχέσεις αγάπης που ανέπτυξε το χριστιανικό μοτίβο. Το Θεϊκό Παιδί σχετίζεται με την αθωότητα, την αγνότητα και τη λύτρωση. Λίγοι είναι αυτοί που επιλέγουν αυτό το αρχέτυπο ως κυρίαρχο γιατί δύσκολα μπορεί κανείς  να βιώνει συνεχώς την ένωση με τη «θεία» αθωότητα. Και όμως η «θεότητα» είναι ένα σημείο αναφοράς του ψυχισμού, στο οποίο μπορεί κανείς να στραφεί κάθε φορά που βρίσκεται σε διαδικασία επιλογής.

Μπορεί κανείς επίσης, να υποθέσει ότι το «θείο» δεν έχει αρνητική πλευρά, κάτι το οποίο δεν ισχύει. Η σκοτεινή πλευρά του αρχέτυπου εκδηλώνεται ως αδυναμία του ατόμου να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Αξιολογήστε τη σχέση σας με το αρχέτυπο αυτό ρωτώντας τον εαυτό σας αν βλέπεται τη ζωή με τα μάτια ενός καλοκάγαθου πλάσματος ή αν έχετε την τάση να αντιδράτε σε ό,τι νέο, με το φόβο μήπως πληγωθείτε ή με την επιθυμία να πληγώσετε άλλους.